Ένα ιστορικό Δημοτικό Τραγούδι της περιφέρειάς μας

του Κωνσταντίνου Μάρκου*

από την εφημερίδα Ο ΚΟΝΙΑΚΟΣ ΑΦ99, Οκτ-Νοεμ-Δεκ 2016 

Γνωστό δημοτικό τραγούδι, τοὐλάχιστον παλιότερα, εἶναι τό παρακάτω πού μᾶς λέει γιά μιά τραγική ἱστορία τῶν Σιουσμαναίων ἀπ᾽ τήν Ἀράχωβα τῆς Ναυπακτίας, πού μοῦ τό τραγούδησε ὁ μακαρίτης ὁ Λιακογιωργάκης καί τό συμπεριέλαβα στό βιβλίο μου «Δημοτικά Τραγούδια Κονιάκου - Δωρίδας» (ἔκδ. 1978).

Αράχωβα ορεινής Ναυπακτίας

Εἶναι ἀπ᾽ τά χιλιάδες δημοτικά τραγούδια πού ἔχω καταγράψει μέχρι σήμερα ἀπ᾽ ὅλη τήν Ἑλλάδα καί ἀρκετά ἔχουν ἐκδοθεῖ. Ἀργότερα τό τραγούδησε ἡ κα Ἑλένη Λιάπη (συγχωριανή μας) σέ δίσκο πού ἐξέδωσε ὁ Σίμων Καράς. Ὅπως μοῦ εἶπε ἡ ἴδια, τό εἶχε μάθε ἀπ᾽ τή μάνα της τή Ζωϊτσα καί ἐκείνη ἀπ’ τή δική της μάνα τή Μαρκοπούλαινα (1866-1943). Εἶναι τό ἀκόλουθο (σέ καθαρώτερη γλῶσσα):

Συχνολαλοῦνε τά πουλιά, συχνά τό λέν τ᾽ ἀηδόνια.
Πᾶν οἱ ἀρχόντοι στόν Πασιά, πᾶν οἱ κοτσαμπασῆδες.
Πᾶνε τά Σιουσμανόπουλα, ὁ Μήτσιος μέ τό Γιάννη.
Ὁ Μῆτσος πάει τά φλουργιά κι ὁ Γιάννης τήν Ἑλένη.
Στά Γιάννινα ξαγνάντησαν στ᾽ Ἀλῆ Πασιά τήν πόρτα.
– «Πασιά μ᾽, δέν παίρνεις τά φλουργιά ν᾽ ἀφήσεις τήν Ἑλένη;»
– «Ἰγώ δέ θέλου τά φλουργιά, μόν᾽ θέλω τήν Ἑλένη,
γιά νά τήν ἔχω συντροφιά, γιά νά τήν ἔχω ταίρι.
Γιαννάκη μ᾽ τί παλάβουσες καί πῆρ᾽ ὁ νοῦς ἀέρα
καί χάλασες τρία χωργιά κι ἕνα κεφαλοχώρι;»
«Ἔφταιξ᾽, ἀφέντη μ᾽, ἔφταιξα καί νά μ᾽ τό συμπαθήσεις».
«Αν εἶναι γιά συμπάθησμα θέ νά στό συμπαθήσω
κι ἄν εἶναι καί γιά κρέμασμα ἰγώ θά σέ κρεμάσω».

 ***

Ἱστορικό γιά τήν οἰκογένεια τῶν Σιουσμαναίων δημοσίευσε ὁ Καρκαβίτσας (1866-1922), ἐπιφανής διηγηματογράφος (ἰατρός), πού ἐπισκέφτηκε τό ἀρχοντικό τούτων τό 1890. Σύμφωνα λοιπόν μέ τόν Καρκαβίτσα ὁ Γιάννης καί ὁ Μῆτσος τοῦ τραγουδιοῦ (γιοί τοῦ Θανασούλα Σισμάνη) φόνευσαν τούς ἀπεσταλμένους τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ, πού πῆγαν νά πάρουν γιά τό χαρέμι του τήν Ἑλένη, ἀνηψιά τοῦ Θανασούλα καί βγῆκαν στά βουνά καί ἔκαψαν τά χωριά: τή Ζελίτσα Κραβάρων, τή Γρανίτσα καί τό Τρανό χωριό τοῦ Καρπενησιοῦ. Ὁ Ἀλῆ Πασᾶς ἔβαλε διαφόρους κοτσαμπάσηδες νά τούς πείσουν νά προσκυνήσουν καί νά ζήσουν ἥσυχα. Τά δυό ἀδέρφια πίστεψαν στίς διαβεβαιώσεις τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ καί πῆγαν στά Γιάννενα. Τό ἀποτέλεσμα ὑπῆρξε τραγικό, διότι ὁ Ἀλῆ Πασᾶς τούς ἐξόντωσε χρησιμοποιώντας δόλο. Τό τραγούδι μᾶς διηγεῖται τή μετάβαση τῶν δύο ἀδελφῶν στά Γιάννενα.

* Ο Κωνσταντίνος Μάρκος κατάγεται από τον Κονιάκο της Δωρίδος και είναι Εθνομουσικολόγος, μουσικοπαιδαγωγός, πρωτοψάλτης και συγγραφέας.