Αναζητώντας την ιστορική αλήθεια για τον Αθανάσιο Διάκο

Πηγή: http://www.kostartsa.gr

Το πρόβλημα του τόπου της καταγωγής και του τόπου της γέννησης του Αθανασίου Διάκου δεν πρόκειται εύκολα να λυθεί, και μέχρι τότε, αν ποτέ λυθεί..., θα ερίζουν η Αρτοτίνα και η Μουσουνίτσα, όπως τα παλιά τα χρόνια, οι επτά πόλεις της Ιωνίας,  φιλονικούσαν για την καταγωγή του Ομήρου. Ίσως ο Θρύλος της Ρούμελης σκόπιμα μας αποκρύπτει το σημαντικό(;), και για τα δυο χωριά που τον διεκδικούν, γεγονός. Αυτός ανήκει στην Ελλάδα, γι αυτήν πολέμησε και γι 'αυτήν θυσιάστηκε. Δε θεωρούμε λοιπόν ότι είναι σκόπιμο να μπει και η σελίδα μας σ’ αυτή τη διαμάχη, όμως δε θεωρούμε καθόλου τιμητικό για τον Ήρωα, να γίνεται ανίερη εκμετάλλευση του ονόματός του για λόγους ...τουριστικούς!

Aυτό δυστυχώς συμβαίνει με την Άνω Μουσουνίτσα. Ξαφνικά το μικρό αυτό χωριό της ανατολικής πλευράς των Βαρδουσίων, απέβαλλε το ιστορικό του όνομα της Άνω Μουσουνίτσας και σε μια νύχτα, για λόγους καθαρά τουριστικούς μετονομάστηκε σε Αθανάσιος Διάκος. Παραθέτουμε ακριβές αντίγραφο της απαντητικής επιστολής της Ακαδημίας Αθηνών προς την Δωρική Αδελφότητα της 14ης Μαρτίου 1975, κι όποιος δε σκέφτεται κουτοπόνηρα όπως οι συμπαθείς κατά τα άλλα Μουσουνισιώτες, θα καταλάβει ... 

 

ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΔΡΟ ΑΘΑΝ. ΔΙΑΚΟΥ

(από τις επίσημες πηγές)

        Α. ΠΡΟΛΟΓΟΣ

        Αφορμή για το παρόν σημείωμα αποτέλεσε η ομιλία του Δρα Παιδίατρου κ. Γεώρ. Τσίφτη, κατά τις εκδηλώσεις «ΔΙΑΚΕΙΑ 2002» στον Αθανάσιο Διάκο στις 28.07.02, όπως δημοσιεύτηκε με τίτλο «Ο Αθανάσιος Διάκος χθες και σήμερα» στο φύλλο 83 (Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2002) της εφημερίδας «Ο ΔΙΑΚΟΣ», έκδοση της Αδελφότητος Αθαν. Διάκου. Στο κείμενο της ομιλίας περιέχονται ιστορικές και πραγματικές ανακρίβειες που, νομίζω, επιβάλλουν την τεκμηριωμένη ανασκευή τους Σ΄ αυτό αποσκοπεί το παρόν σημείωμα.

            1. Αναφέρει ο κ. Τσίφτης ότι «από τα παιδικά του χρόνια ανοίγοντας κάθε πρωί το παράθυρο του σπιτιού του το πρώτο πράγμα που αντίκριζε, εκτός από τη μεγαλοσύνη της φύσης ήταν το σπίτι που γεννήθηκε ο Αθ. Διάκος» ενώ πιο κάτω αναφέρει «όταν 12 χρονό παιδί πρωτοαντίκρισα το σπίτι που γεννήθηκε κ.λ.π». Η αντίφαση μεταξύ των δύο αποσπασμάτων της ομιλίας είναι προφανής. Πέρα από αυτή την αντίφαση, σπίτι (για την ακρίβεια: ερείπια σπιτιού) που να γεννήθηκε ο Διάκος αποκλείεται να είδε ο κ. Τσίφτης αφού, απλούστατα, ουδέποτε υπήρξε σπίτι. Υπάρχουν ερείπια σπιτιού αλλά στη γειτονική Αρτοτίνα όπου ο Διάκος, όπως και τα άλλα τέσσερα αδέλφια του, γεννήθηκε και μεγάλωσε και όπως αυτό θα καταδειχθεί παρακάτω.

            Περισσότερες λεπτομέρειες τόσο για το σπίτι που γεννήθηκε ο Διάκος όσο και για το οικογενειακό του επώνυμο (παραγ. Β6 κατωτέρω) μπορεί να βρει ο αναγνώστης στην απάντηση του υποφαινόμενου (εφημερίδα ΦΘΙΩΤ/ΦΩΚΙΣ, φύλλο 469 και «ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΣ», τεύχος 389) σε σχετική επιστολή του τ. Προέδρου της Αδελφότητος Αθαν. Διάκου κ. Κ. Κόλλια (εφημερίδα ΦΘΙΩΤ/ΦΩΚΙΣ, φύλλο 466).

            2. Ο ομιλητής, προκειμένου να θεμελιώσει την άποψη του για γέννηση του Αθαν. Διάκου στην Άνω Μουσουνίτσα, επικαλείται σχετική βεβαίωση του Ιωάννη Μαμούρη (Ιωάννη του Γκούρα) την οποία, μάλιστα, χαρακτηρίζει ως την «πιο σημαντική» μαρτυρία για το συγκεκριμένο θέμα. Το πόσο «σημαντική» είναι αυτή η βεβαίωση θα φανεί στη συνέχεια.

            3. Η ομιλία Τσίφτη περιλαμβάνει και δύο άλλα στοιχεία τα οποία έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις πηγές:

                    α) Αναφέρει μία και μόνο άγαμη αδελφή του Διάκου στην οποία, μάλιστα, η Επιτροπή Εκδουλεύσεων, επεδίκασε μηνιαία σύνταξη!

                    β) Αναφέρει τον αδελφό του Διάκου, που σκοτώθηκε στην Αλαμάνα, ως «Μήτρο» αντί του ορθού «Κωνσταντίνος».


        Β. ΕΠΙΣΗΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

        Είναι προφανής η σύγχυση που επικρατεί στην ομιλία του κ. Τσίφτη όσον αφορά βασικά στοιχεία που συνθέτουν την ιστορία και το γενεαλογικό δένδρο της οικογενείας του Αθαν. Διάκου.

        Είναι για αυτό, νομίζω, επιβεβλημένη η, εκ νέου, συνοπτική παράθεση βασικών επισήμων γραπτών στοιχείων και μόνον, διοικητικής και ιστορικής φύσεως, όλων του 19ου αιώνα, δηλαδή σε εντελώς ανύποπτο χρόνο, όταν ακόμη ζούσαν οι άνθρωποι που μπορούσαν να παράσχουν αυθεντικές πληροφορίες τόσο για τον Ήρωα Αθανάσιο Διάκο όσο και την πατρική του οικογένεια.

        1. Πρώτη, κατά σειρά, είναι η από 18.12.1858 επίσημη αναφορά του Ηπειρώτη δάσκαλου Φ. Παπαδόπουλου, που υπηρετούσε τότε στην Αρτοτίνα, προς το Υπουργείο Παιδείας, με τίτλο «περί καταγωγής και διαλέκτου των κατοίκων της κώμης Αρτοτίνης Δωρίδος», σε εκτέλεση σχετικής εγκυκλιου του Υπουργείου προς όλους τους εκπαιδευτικούς για συγκέντρωση ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων του τόπου όπου υπηρετούσαν. Η μελέτη δημοσιεύτηκε αργότερα (1868) στην «Εφημερίδα των Φιλομαθών» και αναφέρει τα ονόματα οπλαρχηγών της Επανάστασης που γεννήθηκαν στην Αρτοτίνα όπως «ο αείμνηστος Διάκος, ο Καλτσάς, ο Σιαφάκας κλπ».

        2. Το υπ’ αρ. 687 / 10.01.1865 Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κροκυλίου (ο Δήμος είχε χειμερινή πρωτεύουσα τους Πενταγιούς και θερινή την Αρτοτίνα), περί των «πλησιεστέρων και ζώντων συγγενών του υπέρ πατρίδος τεθνεώτος και εν των Ιερώ Αγώνι πεσόντος οπλαρχηγού Διάκου», μετά από αίτηση του ανιψιού του Διάκου (παιδιού της Σοφίας) Παπαβασίλη Κουστα προκειμένου να υποβληθεί στην Εξεταστική Επιτροπή των Αγωνιστών, σύμφωνα με το από 31.12.1864 Β.Δ «περί των κατά τον υπέρ Ανεξαρτησίας αγώνα εκδουλεύσεων και θυσιών». Το Πιστοποιητικό αυτό που πρώτος ανακάλυψε ο διακεκριμένος ιστορικός, ερευνητής και συγγραφέας Τάκης Λάππας το 1946, βρίσκεται στα Αρχεία Αγωνιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Ακολουθεί αυτούσιο το Πιστοποιητικό.

Βασίλειον της Ελλάδος

Αριθ΄ 687 

Ο Δήμαρχος Κροκυλείου πιστοποιεί ότι:

        Πλησιέστεροι και ζώντες συγγενείς του υπέρ πατρίδος τεθνεώτος και εν τω Ιερώ Αγώνι πεσόντος οπλαρχηγού Διάκου, είναι οι εξής:

1) Παπαβασίλειος Κούστας, κάτοικος Αρτοτίνης, ανεψιός επ’ αδελφή ονόματι Σοφίας, μη επιζώσης
2) Ιωάννης Κούστας, ομοίως.
3) Γκόλφω σύζυγος Δημητρίου Τσόλη, κάτοικος Κωστάρτσας
4) Φέγγω σύζυγος Αθανασίου Ζαρονίκου, κάτοικος Αρτοτίνης
5) Αικατερίνη σύζυγος Δημητρίου Κολοβού, κάτοικος Αρτοτίνης
6) Ζωϊτσα χήρα Δημ. Τζουβελέκου, κάτοικος Κολοκυθιάς Υπάτης, ανεψιά εκ της ιδίας αδελφής
7) Κωνσταντίνος, Γεώργιος, Νικόλαος, Αντώνιος και Αικατερίνη χήρα Παπαδημητρίου, κάτοικοι Αρτοτίνης, τέκνα του αποβιώσαντος Αποστόλου Κούστα, ανεψιού του ποτέ Διάκου, επ’ αδελφή.
8) Γκόλφω σύζυγος Ιωάννου Ράϊκου, κάτοικος Αρτοτίνης, ανεψιά εξ ανεψιάς αυτού, ήτοι εγγονή της αδελφής του Σοφίας.
9) Δήμος Μασαβέτας, κάτοικος Άνω Μουσουνίτσας της Παρνασίδος, ανεψιός επ’ αδελφώ ονόματι Κώστας Μασσαβέτας, φονευθέντος εις την ιδίαν μάχην.
10) Θεοδώρα χήρα Γεωργίου Κελεστοπούλου, ανεψιά, ήτοι θυγάτηρ του ποτέ Μασαβέτα, κάτοικος Άνω Μουσουνίτσας της Παρνασσίδος.
11) Προσέτι δύο τέκνα του αποθανόντος Γούλα Κωνσταντίνου Μασαβέτα, ήτοι του ρηθέντος αδελφού του, των οποίων τα ονόματα δεν μας είναι ακριβώς γνωστά.
12) Κρουστάλλω χήρα Μάλου, κάτοικος Μαυρολιθαρίου της Παρνασσίδος, Αικατερίνη χήρα Παναγή Βλάχου, κάτοικος Αρτοτίνης του Δήμου μας, Βλάχα χήρα Καραδήμα, κάτοικος Τριβιδίου, τέκνα επ’ αδελφή του Διάκου, ονόματι Καλομοίρας, μη επιζώσης.13) Αικατερίνη σύζυγος Κ. Ρουφαγάλα, κάτοικος Αρτοτίνης, Κυρούλα χήρα Ιωάννου Ζάβαλη, κάτοικος επίσης, Ευφροσύνη σύζυγος Ιωαν. Δ. Τσιτσή, κάτοικος επίσης, Ιωάννης και Γεώργιος Σταμάτης και Καλομοίρα Γεωργ. Σταμάτη, κάτοικοι επίσης, έγγονοι της ανωτέρω αδελφής του Καλομοίρας

 Εν Πενταγιοίς τη 10 Ιανουαρίου 1865.

 Ο Δήμαρχος

 (Τ.Σ.) Γ. Αναγ. Κόταρης

        Πρόκειται, από νομική άποψη, για Πιστοποιητικό οικογενειακής καταστάσεως του Αθαν. Διάκου που χορηγείται από τον, καθ’ ύλη αρμόδιο, Δήμαρχο του τόπου γέννησης του προσώπου στο οποίο αναφέρεται δηλ. τον Αθαν. Διάκο και περιλαμβάνει όλους τους επιζώντες τότε συγγενείς του, ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας τους.

        3. Ο Βοιωτός καθηγητής – Υφηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γεωρ. Κρέμος (1839 – 1926) στα «Ιστορικά Επανορθώματα», δημοσιευμένα στο περιοδικό «Απόλλων», το έτος 1883, μετά από επιτόπια επίσκεψή του στην Αρτοτίνα (και στην Άνω Μουσουνίτσα) στη δεκαετία του 1870 και αυθεντική πληροφόρηση που έλαβε από, τουλάχιστον, δύο πρόσωπα τα οποία και κατονομάζει δηλ. τον Ιωάννη Κούστα, γυιό της αδελφής του Ήρωα Σοφίας, φύλακα τότε στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, καθώς επίσης και τον Αθανάσιο Ζαρονίκο, σύζυγο της κόρης της Σοφίας Φέγγως (παράγ. 2 και 4 Πιστοποιητικού Δημάρχου Κροκυλίου), επιβεβαιώνει πλήρως το περιεχόμενο του ανωτέρω Πιστοποιητικού, συμπληρώνοντας το μάλιστα σε τρία σημεία του:

i) Ο πατέρας του Διάκου «Γεώργιος» πήγε από την Άνω Μουσουνίτσα στην Αρτοτίνα κοντά στο θείο του Αθανάσιο Γραμματικό σαν «ψυχοπαίδι» (άτυπη υιοθεσία με σύγχρονους όρους) και έγινε, έκτοτε, γνωστός με το επώνυμο «Ψυχογυιός». Παντρεύτηκε την Αρτοτινή Χρυσούλα Καφούρα ή Μπουκουβάλα με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά (Σοφία, Καλομοίρα, Αποστόλης, Κωνσταντίνος, Αθανάσιος).

ii) Τα υπό στοιχεία 3, 4, 5 πρόσωπα (Γκόλφω, Φέγγω, Αικατερίνη) ήταν τέκνα της Σοφίας.

iii) Ο τέταρτος γιος «Κωνσταντίνος, Μασσαβέτης επωνομασθείς εκ του θετού αυτού πατρός, εγέννησε δύο υιούς οίτινες ονομάσθησαν: 1. Γεώργιος 2. Δήμος» (παραγρ. 9 και 11 του Πιστοποιητικού).

        Ο Κρέμος ανακάλυψε, επίσης, στα χέρια του Ιωάννη Κούστα, το διορισμό του Διάκου ως «παντούρη και καπετάνιου» της Λειβαδιάς με ημερομηνία 26 Οκτωβρίου 1820. Το έγγραφο κατατέθηκε από τον Κρέμο στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρία (Τάκη Λάππα «Θανάσης Διάκος» Αθήνα 1949).

        4. Η από 04.01.1859 αίτηση προς τον Βασιλέα της Στάμως Μασαβέτα, χήρας του Κωνσταντίνου, για αύξηση της σύνταξής της αναφέρει «έκτοτε μείνασα χήρα μετά τριών τέκνων, εξ ων το εν θήλυ κ.λ.π».

        Τα τρία παιδιά της Στάμως Μασαβέτα δεν είναι άλλα από αυτά που αναφέρονται στο Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κροκυλίου (Δήμος παραγρ. 9, Θεοδώρα παραγρ. 10, Γούλας παραγρ. 11).

         5. Το υπ’ αρ. 1449/08.06.1865 Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κυτινίων Κ. Δημόπουλου (έδρα Μαυρολιθάρι) όπου υπαγόταν η Άνω Μουσουνίτσα, που βεβαιώνει την καταγωγή του Δήμου Μασαβέτα και έμμεσα του Κων/νου Μασαβέτα αναφέροντας ότι «ο εκ του χωρίου Άνω Μουσουνίτζης του ημετέρου Δήμου Δημότης ημών Δήμος Μασσαβέτας ετών 46 είναι υιός του Κώστα Μασσαβέτα και εις των κληρονόμων του πατρός αυτού και του αειμνήστου Αθαν. Διάκου αδελφού του πατρός του κ.λ.π». Η έμμεση αναφορά στην καταγωγή του Κώστα Μασαβέτα οφείλεται, πιθανόν, στο γεγονός ότι ο Δήμαρχος Κυτινίων, καθ’ ύλη αρμόδιος, εγνώριζε ότι ο Κων. Μασαβέτας δεν είχε γεννηθεί στην Άνω Μουσουνίτσα αλλά στην Αρτοτίνα απ’ όπου, σε νεαρή ηλικία, πήγε στην Άνω Μουσουνίτσα και εγκαταστάθηκε, έκτοτε, εκεί μετά την υιοθεσία του από την άτεκνη θεία του Στάμω, σύζυγο του Γιάννη Μασαβέτα (Παρ. Α3ιιι ανωτέρω, Αρ. Βαλαωρίτης «Αθανάσης Διάκος» Αθήναι 1867). Αυτός , ίσως, είναι ο λόγος που ανάγκασε το Δήμο Μασαβέτα να προστρέξει στη βοήθεια του Ιωάννη Μαμούρη (παρ. 6 κατωτέρω).

        6. Ακολουθεί η από 22.06.1865 μαρτυρία του Ιωάννη Μαμούρη (Ιωάννη του Γκούρα).

        Αξίζει τον κόπο να ασχοληθούμε λίγο περισσότερο με την, κατά τον κ. Τσίφτη, πιο «σημαντική μαρτυρία».

Παραθέτουμε αυτούσιο το περιεχόμενο της «μαρτυρίας» Μαμούρη:

        Πιστοποιώ ευσυνειδήτως και επί τη οριζομένη υπό του Νόμου ποινή ότι ο εκ του χωρίου Άνω Μουσουνίτσης του Δήμου Κυτινίων της Παρνασσίδος Κωνταντίνος Μασσαβέτας αδελφός του αειμνήστου Διάκου λαβών τα όπλα κατά τον υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα ετάχθη υπό τας αμέσους διαταγάς του αδελφού του έχων μεθ’ ευατού ιδίους στρατιώτας και ετελεύτησεν μαχόμενος εν Αλαμάνα της Φθιώτιδος ηρωϊκώς πλησίον του Διάκου, όστις το σώμα αυτού μετεχειρίσθη ως προπύργιον κατά των άπειρων σφαιρών του εχθρού. Ταύτα συνιδόντες δίδομεν το παρόν εις τον αιτήσαντα υιόν αυτού Δήμον Μασσαβέταν, όπως τω χρησιμεύση όπου δει.

Εν Αθήναις την 22 Ιουνίου 1865

ΙΩ. ΤΟΥ ΓΚΟΥΡΑ

(ιδιόγραφη)

        Απλή ανάγνωση αυτού του «Πιστοποιητικού» οδηγεί στα παρακάτω προφανή συμπεράσματα:

        α) Δεν πρόκειται για «Πιστοποιητικό» με την συνήθη νομική έννοια του όρου αφού Πιστοποιητικά εκδίδονται από τις, κατά το νόμο, εξουσιοδοτημένες αρχές και μόνον. Εδώ πρόκειται, στην καλλίτερη περίπτωση, για μία υπεύθυνη δήλωση ενός ιδιώτη (Μαμούρη) προς ένα επίσης ιδιώτη (Δήμος Μασαβέτας) με μόνη ιδιότητα του πρώτου αυτή του συμπολεμιστή τόσο του Κων/νου Μασαβέτα όσο και του αδελφού του Αθανασίου Διάκου.

        β) Σε ότι αφορά στο περιεχόμενο της «βεβαίωσης»: βεβαιώνει στοιχεία όπως τόπο καταγωγής (ακριβέστερα: τόπο κατοικίας) και ονοματεπώνυμο δηλαδή στοιχεία ταυτότητας του Κων/νου Μασαβέτα και μόνον. Η αναφορά στη βεβαίωση της ιδιότητας του Κων/νου Μασαβέτα ως αδελφού του Αθ. Διάκου, ακριβής αυτή καθ’ εαυτή, δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ως μία προσθήκη συναισθηματικής φύσεως λόγω της εθνικής φόρτισης και συγκίνησης που προκαλούσε, ιδιαίτερα εκείνη τη χρονική περίοδο, η θρυλική μορφή του Ήρωα της Αλαμάνας.

        γ) Δεν προκύπτει από τη βεβαίωση Μαμούρη η ταύτιση τόπου καταγωγής/κατοικίας και επωνύμου του Αθαν. Διάκου με τα αντίστοιχα στοιχεία ταυτότητος του αδελφού του Κων/νου Μασαβέτα. Η πιθανότητα ταύτισης μόνον ως αληθοφανής και εικαζόμενη θα μπορούσε να θεωρηθεί αν δεν διαψευδόταν πανηγυρικά από την απλή διασταύρωση των επισήμων στοιχείων που περιέχονται στο παρόν σημείωμα. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε ακόμη και τον Δρα Λουκάτο να βασίσει, εντελώς αβασάνιστα, όλη την επιχειρηματολογία του γύρω από την γενέτειρα αλλά και το επώνυμο του Διάκου στην βεβαίωση Μαμούρη (Επιστημονικό Συμπόσιο «200 χρόνια από τη γέννηση του Αθανάσιου Διάκου» Αθήνα, 1992).

        7. Ο κύκλος των επίσημων στοιχείων κλείνει με την υπ’ αρ. 138/22.06.1865 αίτηση του Δήμου Μασσαβέτα προς το Νομάρχη Αττικής και Βοιωτίας για κληρονομιά της σύνταξης που είχε χορηγηθεί, ήδη από το 1837, στη μητέρα του Στάμω ως χήρας του πολεμιστή Κων/νου Μασαβέτα.

        Η αίτηση συνοδεύεται από το Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κυτινίων (παραγρ. Β5 ανωτέρω) και, ίσως, επειδή αυτό το Πιστοποιητικό δεν βεβαιώνει στοιχεία του Κων/νου Μασαβέτα, τα οποία φαίνεται έπαιζαν σημαντικό ρόλο, ο γιος του Δήμος κατέφυγε στον Ιωάννη Μαμούρη (παραγρ. Β6 ανωτέρω) προκειμένου ο τελευταίος, αν και τυπικά τελείως αναρμόδιος αλλά με την αίγλη του συμπολεμιστή, να βεβαιώσει τον τόπο καταγωγής του πατέρα του. Η ταύτιση της ημερομηνίας της «βεβαίωσης» Μαμούρη με αυτή της αίτησής του ουδεμία, σχεδόν, αμφιβολία αφήνει για την επικουρική χρήση της στην υποστήριξη της αίτησης του Δήμου Μασαβέτα.

        Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

        Η αξιολόγηση – σύγκριση των προεκτεθέντων επισήμων στοιχείων οδηγεί στα παρακάτω συμπεράσματα:

        1. Ο Διάκος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αρτοτίνα (όπως άλλωστε και όλα τα αδέλφια του). Καταλυτική αποδεικτική αξία έχει το Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κροκυλίου (παραγ. Β2 ανωτέρω) όπου όλοι οι, εκ πλαγίου, απόγονοι του φέρονται κάτοικοι Αρτοτίνας με την εξαίρεση των απογόνων του Κωνσταντίνου Μασαβέτα που φέρονται κάτοικοι Άνω Μουσουνίτσας όπου, προφανώς, γεννήθηκαν.

        Το περιεχόμενο του Πιστοποιητικού διασταυρώνεται πλήρως και από τις αυθεντικές μαρτυρίες ζώντων συγγενών του Διάκου όπως τις κατέγραψε στην Αρτοτίνα, την ίδια χρονική περίοδο, ο ιστορικός Γεωρ. Κρέμος (παρ. Β3 ανωτέρω) ενώ η επίσημη αναφορά του δασκάλου Φ. Παπαδόπουλου (παραγρ. Β1 ανωτέρω) αποτελεί ανεπιτήδευτη πληροφορία, ανυπολόγιστης ιστορικής αξίας «διότι είναι γνησία και απηλαγμένη πάσης πλάνης, και τούτο, διότι ο περί ου, υπηρετών ως δημοδιδάσκαλος εις την Αρτοτίναν μετά 37 έτη από του θανάτου του Διάκου, αντλεί στοιχεία από το οικογενειακόν και συγγενικόν περιβάλλον, ως και τους παιδικούς φίλους του ήρωος» (Ιωάννη Μασούρα «Ποια η γεννέτειρα του Αθαν. Διάκου», Αθήνα 1975).

        2. Ο Διάκος είχε δύο αδελφές, την Καλομοίρα και τη Σοφία, που παντρεύτηκαν με τους Αρτοτινούς Κώστα Σταμάτη και Κώστα Κουστά αντίστοιχα. Τρία παιδιά και έξι εγγόνια της Καλομοίρας και, αντίστοιχα, έξι παιδιά και έξι εγγόνια της Σοφίας βρίσκονταν στη ζωή το 1865 σύμφωνα με το Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κροκυλίου. Ο ισχυρισμός του κ. Τσίφτη για ύπαρξη μίας και μόνης άγαμης αδελφής μετά το θάνατο του Διάκου είναι εντελώς αβάσιμος. Το ίδιο ισχύει και για την θέση του Παπαχρίστου στην μελέτη του με τίτλο «Που εγεννήθη ο Αθανάσιος Διάκος», Αθήνα 1939, όπου, με κατηγορηματικό τρόπο, αποφαίνεται ότι «Κόρη, δευτέρα, ασφαλώς δεν υπήρχε».!

        3. Ουδεμία αμφιβολία απομένει από τη σύγκριση όλων των στοιχείων ότι ο αδελφός του Διάκου ονομαζόταν «Κωνσταντίνος» και όχι «Μήτρος» (παραγ. Β2 έως Β7).

        4. Ο πατέρας του Διάκου ονομαζόταν «Γεώργιος» και όχι «Νίκος» όπως, ανακριβώς, αναφέρει ο Βαλαωρίτης και επαναλαμβάνει, με αξιωματικό τρόπο, ο Παπαχρίστου. Και ο μεν Βαλαωρίτης «ποιητική αδεία» μπορεί να συγχωρηθεί αλλά η επανάληψη από τον Παπαχρίστου, σε μία επιστημονική, υποτίθεται, διατριβή, δεν συγχωρείται. Το όνομα «Γεώργιος» και το επώνυμο «Ψυχογυιός» καταγράφεται από τον Κρέμο (παράγ. Β3 ανωτέρω) κατά την επίσκεψη του στην Αρτοτίνα στη δεκαετία του 1870 όπου ζούσαν παιδιά και εγγόνια των αδελφών του Διάκου. Δεν φαντάζομαι να υπάρχει στοιχειωδώς καλόπιστος συνομιλητής που θα αμφισβητήσει το δικαίωμα των εγγονών να γνωρίζουν, καλλίτερα από οποιονδήποτε άλλον, το όνομα του παππού τους.

        Ειδικά για το όνομα, θα μπορούσε να αναφερθεί το παμπάλαιο έθιμο της Ρούμελης σύμφωνα με το οποίο συνηθιζόταν, κατ’ απόλυτο τρόπο στο παρελθόν αλλά σε πολύ μεγάλο βαθμό και σήμερα, οι εγγονοί να παίρνουν ως βαπτιστικό όνομα το όνομα και το επώνυμο του παππού τους. Στην προκειμένη περίπτωση παρατηρείται εφαρμογή αυτού του εθίμου όπως φαίνεται από το Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κροκυλίου:

        - Γεώργιος Αποστόλου Κούστα (παρ. 7)

        - Γούλας (Γεώργιος, Γεωργούλας) Κ. Μασαβέτας, προφανώς πρώτο άρρεν τέκνο του Κωνσταντίνου (παρ. 11)

            - Γεώργιος Κ. Σταμάτης, εγγονός της αδελφής του Καλομοίρας (παρ. 13)

        Η ομάδα των ανιψιών του Διάκου συμπληρώνεται με τον Γεώργιο Κ. Κούστα, γιο της αδελφής του Σοφίας, όπως αναφέρει ο ιστορικός Κρέμος. Ο Γεώργιος Κ. Κούστας προφανώς δεν ζούσε το 1865 και γι αυτό δεν περιλαμβάνεται στο Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κροκυλίου.

        Είναι αξιοσημείωτο ότι το βαπτιστικό «Νίκος» δεν εμφανίζεται στην οικογένεια Κωνσταντίνου Μασαβέτα παρά το γεγονός ότι υπάρχουν δύο άρρενα τέκνα.

        
Δ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

            1. Η πλευρά της Άνω Μουσουνίτσας στην προσπάθειά της να στηρίξει, πάση θυσία, την εξωπραγματική όσο και ανιστόρητη άποψη της γέννησης του Αθαν. Διάκου στην Άνω Μουσουνίτσα περιπίπτει σε αντιφάσεις και ανακρίβειες αδιαφορώντας για την κατάφωρη παραποίηση, μέχρι και διαστρέβλωση, της αλήθειας όπως αυτή προκύπτει από επίσημες γραπτές πηγές και μάλιστα όλες του 19ου αιώνα. Έτσι, σταχυολογώντας πρόχειρα, ο ένας (Παπαχρίστου) αποφαίνεται εσφαλμένα αλλά με αξιωματικό τρόπο, για το όνομα του πατέρα του Διάκου και ακόμη κατηγορηματικότερα ότι «Κόρη, δευτέρα, ασφαλώς δεν υπήρχε» ενώ διατηρεί αμφιβολίες για την ύπαρξη αδελφού με το όνομα Αποστόλης, ο άλλος (Κόλλιας) ανακαλύπτει ανύπαρκτο σπίτι του Διάκου στην Άνω Μουσουνίτσα και με απλοϊκό τρόπο αποφαίνεται (όπως δυστυχώς και ο Λουκάτος) ότι ο Διάκος δεν μπορεί παρά να έχει γεννηθεί στην Άνω Μουσουνίτσα και να έχει επώνυμο Μασσαβέτας αφού από εκεί καταγόταν ο αδελφός του Κωνσταντίνος Μασσαβέτας!, ο τρίτος (Τσίφτης) έχει αντικρίσει το ανύπαρκτο σπίτι που γεννήθηκε ο Διάκος, αγνοεί όμως το πραγματικό όνομα του αδελφού του Διάκου ενώ ανακαλύπτει μία και μόνη άγαμη αδελφή κ.ο.κ

            Και βέβαια όλοι τους ανακηρύσσουν σε θέσφατο τη βεβαίωση του Ιωάννη Μαμούρη για το Δήμο Μασαβέτα ενώ άριστα γνωρίζουν ότι δεν έχει οποιαδήποτε ιστορική ή επίσημη αποδεικτική αξία όπως πιο πάνω αναφέρθηκε (παραγρ. Β6). Η επιμονή σ’ αυτόν τον τελείως αβάσιμο ισχυρισμό μόνο με το απλοϊκό «ράβδος εν γωνία άρα βρέχει» θα μπορούσε να παρομοιασθεί

            2. Η πλευρά της Αρτοτίνας παραθέτει, στην κατηγορία πάντοτε των επίσημων στοιχείων και κατά χρονολογική σειρά, την επίσημη αναφορά προς το Υπουργείο Παιδείας του Ηπειρώτη δασκάλου Φ. Παπαδόπουλου (1858), το Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κροκυλίου, τις αυθεντικές μαρτυρίες στον ιστορικό Κρέμο και, βέβαια, τις αναμνήσεις του γιατρού Κώστα Κουστα (1858 – 1946), εγγονού της αδελφής του Ήρωα Σοφίας. Ο νεαρός Κούστας αναζητήθηκε και ανεβρέθηκε και ως απόγονος του Αθανασίου Διάκου, «μετ’ αναντιλέκτους της γνησιότητος αυτού μαρτυρίας», κατά τον καθηγητή Κρέμο, προσκλήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε με δαπάνη του Κράτους ενώ, πάλι κατά τον ίδιο καθηγητή, του άλλαξαν το επώνυμο σε Διάκος «προς διάσωση του ηρωικού επωνύμου». Ο γιατρός Κώστας Διάκος άσκησε την ιατρική στην Αρτοτίνα μέχρι το τέλος της ζωής του.

            3. Όλα τα επίσημα στοιχεία, που αναφέρθηκαν σ’ αυτό το σημείωμα, οδηγούν στο μονοσήμαντο συμπέρασμα ότι η ΑΡΤΟΤΙΝΑ είναι ο τόπος όπου είδε το φως της ζωής και μεγάλωσε ο Αθαν. Διάκος.

            Αρκεί, ας συγχωρηθεί η επανάληψη, και μόνον η αναφορά στο Πιστοποιητικό του Δημάρχου Κροκυλίου σύμφωνα με το οποίο όλα τα μέλη της πατρικής οικογένειάς του έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αρτοτίνα, όπου και κατοικούν (1865), πλην βέβαια των απογόνων του αδελφού του Κωνσταντίνου που είδαμε πως βρέθηκε στην Άνω Μουσουνίτσα (παράγ. Β5 πιο πάνω).

            Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι η πλευρά της Άνω Μουσουνίτσας και οι κατά καιρούς υποστηρικτές της αποφεύγουν επιμελώς να αναφερθούν στα υπόλοιπα, πλην του Κων/νου Μασαβέτα, μέλη της πατρικής οικογένειας του Αθαν. Διάκου.

Αθαν. Γ. Βήλος

Βασ. Γεωργίου 37 - Χαλάνδρι