Σαράντα χρόνια έχουν περάσει από τότε που είδαν το χωριό τους να χάνεται κάτω από το νερό. Από τότε που παρακολούθησαν βουβοί τις αυλές να πλημμυρίζουν σιγά σιγά, την εκκλησία να πνίγεται, την τελευταία καμινάδα να βυθίζεται κι αυτή στην αδηφάγα λίμνη. Σαράντα χρόνια μετά, η ανάμνηση του Καλλίου, του πετρόκτιστου χωριού της Φωκίδας, που σκεπάστηκε το 1981 από τα νερά της τεχνητής λίμνης που δημιούργησε το φράγμα του Μόρνου, με σκοπό την υδροδότηση της πόλης της Αθήνας, ζει ολοζώντανο στη μνήμη των λιγοστών πια παλιών του κατοίκων.
«Πώς αφηγείσαι την ιστορία ενός τόπου που δεν υπάρχει πια;» αναρωτήθηκαν οι Σωτήρης Τσίγκανος κι ο Ιώνιαν Μπισάι, δημιουργοί του «NEROMANNA», της μικρού μήκους ταινίας για το πνιγμένο Κάλλιο και τη διάσπαση της κοινότητάς του. Για τις ανάγκες του πρότζεκτ, οι δύο εικαστικοί καλλιτέχνες προχώρησαν σε υποβρύχια κινηματογράφηση, συνοδεύοντας τα ανατριχιαστικά πλάνα του βυθισμένου χωριού (είναι το μόνο σχετικό υλικό που υπάρχει) με τις αφηγήσεις των κατοίκων του. Τους εντόπισαν έπειτα από έρευνες στο Λιδωρίκι, στην Αθήνα και σε άλλες περιοχές της χώρας, όπου σκόρπισαν τη δεκαετία του ’80. «Το Κάλλιο ήταν ένα χωριό πάρα πολύ ωραίο, με τα νερά του τα κρύα, με τας πηγάς του» λέει μια γερόντισσα στην ταινία. «Δεν το πιστεύαμε όταν μας είπαν ότι θα φύγουμε από κει. Πνιγήκαμε για να πιει ο κόσμος νερό, αλλά ποιος μας άκουσε;». Θυμούνται εκείνες τις ώρες, τις τελευταίες του χωριού. «Οταν ήρθε το νερό μες στην αυλή, αναγκαστήκαμε να τα φορτώσουμε όλα και να φύγουμε. Ημασταν εκεί που πνίγηκε η εκκλησία, μεταφέραμε τις εικόνες, πιανόταν η ψυχή σου. Μάζευα τα πράγματα από το σπίτι κι έκλαιγα λες κι είχα πεθαμένο. Βλέπαμε τα σπίτια μας να καλύπτονται από το νερό. Ξέρεις τι είναι να χάνεις τη σειρά σου, το σπίτι σου, τα πάντα όλα;» λένε οι χωριανοί. «Διαλυθήκαμε, ξεχωρίσαμε, δεν βλεπόμασταν πια». Το Κάλλιο είχε πάρει το όνομά του από την αρχαία Καλλίπολη που αναπτυσσόταν στον ίδιο τόπο. Ερείπια της αρχαίας πόλης βρίσκονται σήμερα στην κορυφή του βουνού και μερικά στον πάτο της λίμνης... Πολλά από τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών βρίσκονται στο αρχαιολογικό μουσείο Λιδωρικίου.
Το 1993, η ξηρασία οδήγησε τη στάθμη της λίμνης του Μόρνου να υποχωρήσει αισθητά, φανερώνοντας ξανά το βυθισμένο Κάλλιο. Το χωριό μαζεύτηκε στην όχθη για να παρακολουθήσει το απόκοσμο θέαμα, αλλά αυτή η συγκέντρωση θύμιζε μνημόσυνο. «Ηταν σαν να βλέπεις τους πεθαμένους, καλύτερα να μην τα έβλεπες» θυμάται ένας παππούς. Γρήγορα το Κάλλιο ξαναχάθηκε στην κρυψώνα του. Φανερώθηκε πάλι για λίγο το 2007, σε μια άλλη ξηρασία. Εκτοτε μένει κάτω από το νερό και στις αναμνήσεις των κατοίκων του. «Οταν φτιάξαμε το σπίτι στην Πεντάπολη, είδα στο όνειρό μου ότι άδειασε η λίμνη και πήγα στην αυλή και είπα “αχ σπιτάκι μου σ’ αγαπάω”» λέει μια χωριανή. «Δεν θέλω να βλέπω τη λίμνη, θέλω να βλέπω τον τόπο. Το κάστρο, τον Αη Λια, απέναντι το βουνό. Το νερό δεν μου κάνει αίσθηση καμιά».
 |
| Οι δημιουργοί της μικρού μήκους ταινίας «NEROMANNA», Σωτήρης Τσίγκανος και Ιώνιαν Μπισάι. |
Το «NEROMANNA» παρουσιάστηκε πρώτη φορά στην Μπιενάλε της Αθήνας το 2017. Στο πλαίσιο του εικαστικού-ερευνητικού πρότζεκτ, ο Ιώνιαν Μπισάι και ο Σωτήρης Τσίγκανος προσκάλεσαν τους κατοίκους του Καλλίου σε εκδήλωση στο κτίριο της Βαρβακείου. «Στήσαμε ένα γλέντι, οι κάτοικοι μαζί με τους επισκέπτες και τους περίοικους είχαν τη δυνατότητα να τοποθετηθούν δημόσια για την ιστορία τους, να ξαναβρεθούν» λέει στην «Κ» ο Σωτήρης. Το πνιγμένο χωριό στήθηκε προσωρινά σε νέες συντεταγμένες. Για τους καλλιτέχνες, η ενασχόληση με το Κάλλιο είχε έντονη συναισθηματική φόρτιση. «Η ιδέα για το πρότζεκτ προέκυψε από δημοσιεύματα που έπεσαν στην αντίληψή μας. Οταν αρχίσαμε να το ψάχνουμε, διαπιστώσαμε ότι δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες. Αποφασίσαμε να πάμε εκεί να το επισκεφθούμε. Βρήκαμε ανθρώπους, μιλήσαμε μαζί τους. Από την πρώτη στιγμή ήταν φανερή η πικρία τους ότι δεν αναγνωρίστηκε ποτέ η θυσία τους». Οπως λέει ο κ. Τσίγκανος, δεν είναι μόνο ότι έχασαν τα σπίτια τους και έγιναν πρόσφυγες, αλλά χάθηκε και η δομή της κοινότητάς τους. «Οπως μας είπαν, πολλοί έφυγαν από τη ζωή, γιατί δεν μπορούσαν να συνηθίσουν τη νέα κατάσταση».
Το λέει κάποιος στο τέλος του βίντεο, με απλά, αλλά συγκλονιστικά λόγια. «Οποιος έρχεται το τέλος του και θα πάει στον άλλο κόσμο, θα πάει εκεί. Ξαναμαζεύεται το χωριό».
Το έργο διεκδικεί το πρώτο βραβείο στο ισπανικό φεστιβάλ Loop, ενώ θα εκτίθεται μέχρι τέλη Οκτωβρίου στην έκθεση Blind Date, Versions of artistic citizenship σε επιμέλεια Αντώνη Βολανάκη στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης. Μπορεί κάποιος να το παρακολουθήσει επίσης στον σύνδεσμο vimeo.com/latentcommunityproject.
ΛΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.