Στην ορεινή Αρτοτίνα

Αξίζει να αναδημοσιεύσουμε ένα παλαιότερο άρθρο της Καθημερινής για την Αρτοτίνα που παραμένει ακόμα επίκαιρο. Σημειώνουμε μόνο πως η Αρτοτίνα ανήκει πλέον στον Καλλικρατικό Δήμο της Δωρίδας:

Αρτοτίνα: Φωτογραφία Σπύρος Γαϊτάνης

"Στην ορεινή Αρτοτίνα" Του Ντίνου Κιούση

δημοσίευση της Καθημερινής (14-11-2009)

Η περιοχή των Βαρδουσίων είναι από τις λιγότερο γνωστές ορεινές περιοχές της χώρας. Βρίσκεται στα σύνορα των νομών Φωκίδας και Φθιώτιδας και αποτελεί τη νοτιότερη απόληξη της Πίνδου στη Στερεά Ελλάδα. Τα Βαρδούσια (ή Κόρακας) είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό της Στερεάς, μετά την Γκιώνα. Η κορυφή Κόρακας φτάνει τα 2.495 μ.

Η Αρτοτίνα είναι ένα μεγάλο και όμορφο χωριό, «άτυπη πρωτεύουσα» των βουνοκορφών των Βαρδουσίων, γενέτειρα του Αθανάσιου Διάκου κι ένας από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας, καθώς το ψηλότερο σημείο του χωριού βρίσκεται στα 1.350 μ. Διοικητικά ανήκει φυσικά στον Δήμο Βαρδουσίων. Για την ονομασία της η επικρατέστερη εκδοχή είναι πως σημαίνει Νέα Αρτα και κατοικήθηκε γύρω στο 1.585 από διωχθέντες Ηπειρώτες.

Στην απογραφή του 2001 βρέθηκε να έχει 499 κατοίκους. Ομως ανατρέχοντας στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του 1931 διαβάζουμε για την Αρτοτίνα τα εξής:

«Κωμόπολις της επαρχίας Δωρίδος του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος, έδρα ομωνύμου κοινότητος. Κείται ακριβώς εις τας πηγάς του Ευήνου ποταμού και κατά τα πλάγια βουνού συστάσεως σχιστολιθικής έναντι του όρους Κόρακος (Βαρδούσια). Εχει κλίμα εξόχως υγιεινόν, διά τούτον δε, παρά το άγονον του εδάφους, ο νόμιμος πληθυσμός του χωρίου αυξάνει ανερχόμενος σήμερον εις δύο χιλιάδας περίπου μετά των ξενιτευμένων (400 εις Αμερικήν), ενώ ο πραγματικός μόλις υπερβαίνει τους χιλίους... Η κωμόπολις έχει ειρηνοδικείον υπαγόμενον εις το πρωτοδικείον Παρνασσίδος, αστυνομικόν σταθμόν, ταχυδρομικόν και τηλεφωνικόν γραφείο και δημοτικά σχολεία αρρένων και θηλέων. Προϊόντα της περιφερείας είναι κυρίως η σταφίς και ο τυρός, της οποίας όλη σχεδόν η παραγωγή εξάγεται».

Τον παλιό καλό καιρό λοιπόν υπήρχαν όλα αυτά, σχολεία αρρένων και θηλέων, ειρηνοδικείο, σταφίδες και τυρί και φυσικά υπήρχε πληθυσμός νέος και ενεργός. Σήμερα με 80 περίπου μόνιμους κατοίκους τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Το χωριό είναι μεγάλο και αξίζει να το περιδιαβείτε όπως και να επισκεφθείτε το Λαογραφικό Μουσείο. Στη μοναδική ταβέρνα που είναι ανοιχτή χειμώνα-καλοκαίρι, στην πλατεία του χωριού θα φάτε πολύ καλά. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν καταλύματα. Τα κοντινότερα δωμάτια είναι στους Πενταγιούς, το Λιδωρίκι και τη Συκέα ή στις Λεύκες, ένα όμορφο χωριό μετά τη Γραμμένη Οξιά.

Το χωριό είναι η γενέτειρα του Αθ. Διάκου αν και η Ανω Μουσουνίτσα του Δήμου Καλλιέων, που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά των Βαρδουσίων, υποστηρίζει πως ο ήρωας, λόγω καταγωγής του πατέρα του από εκεί, γεννήθηκε στο εν λόγω μέρος. Ιστορικές μαρτυρίες, στοιχεία και η λαογραφική παράδοση συνηγορούν πως γενέτειρα ήταν η Αρτοτίνα.

Λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδόμου, σε ένα καταπράσινο τοπίο, στον δρόμο για τη γέφυρα του Ευήνου και τη Γραμμένη Οξιά. Θεωρείται ιστορικό επειδή εκεί μόνασε ο Αθανάσιος Διάκος. Το κελί του που μπορείτε να δείτε σώζεται ανέπαφο. Εκτός όμως από τον Αθανάσιο Διάκο, η Αρτοτίνα, είναι γενέτειρα και πολλών άλλων οπλαρχηγών και καπεταναίων του 1821, όπως οι Δήμος Σκαλτσάς, Ιωάννης Ρούκης, Ανδρίτσος Σιαφάκας, Γεράντωνος κ.ά. Γι' αυτό και παλαιότερα το αποκαλούσαν «καπετανοχώρι» της περιοχής.

Διαδρομές

Αν έχετε αυτοκίνητο 4Χ4 μπορείτε να κάνετε μια υπέροχη διαδρομή από Αρτοτίνα μέσα από τα Βαρδούσια για τα χωριά Αθανάσιο Διάκο και Μουσουνίτσα. Να ξέρετε όμως πως αν έχει βρέξει πολύ ή αν υπάρχουν χιόνια ο συγκεκριμένος δρόμος είναι αδιάβατος.

Μια επίσης ωραία διαδρομή για 4Χ4 είναι προς Καρπενήσι από Γραμμένη Οξιά-Γαρδίκι-Πουγκάκια-Βλάχα. Βέβαια, τη Γραμμένη Οξιά μπορείτε να την επισκεφθείτε και με το συμβατικό Ι.Χ. Μέσω Γαρδικιού μπορείτε να φθάσετε μέχρι τη Λαμία. Αν είστε φίλος της πεζοπορίας η Αρτοτίνα και τα Βαρδούσια είναι ο «παράδεισός» σας, όπως για παράδειγμα η διαδρομή των 19 χλμ. του Ε4 από Αρτοτίνα για Αθανάσιο Διάκο που θα σας πάρει περίπου 8 ώρες.

Αξίζει ακόμα να βρεθείτε στο χωριό στη μεγάλη του γιορτή που είναι στις 29 Αυγούστου, οπότε τελείται Αρχιερατική Θεία Λειτουργία και επιμνημόσυνη δέηση στον ανδριάντα του Αθανασίου Διάκου μπροστά στο σωζόμενο κελί του. Το βράδυ της ίδιας μέρας κορυφώνονται οι καλοκαιρινές εκδηλώσεις του χωριού. Το «Φλάμπουρο», το χορευτικό συγκρότημα της Αρτοτίνας, μαζί με επισκέπτες, χορεύουν από το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ στην πλατεία του χωριού, γύρω από την προτομή του Αθανασίου Διάκου. Το γλέντι συνεχίζεται μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες!

Πώς θα πάτε

Για Αρτοτίνα η συντομότερη διαδρομή από Αθήνα είναι μέσω Λιδωρικίου και από εκεί για Πενταγιούς-Αρτοτίνα.