Η Αρτοτίνα είναι το Βορειότερο από τα 13 χωριά του Δήμου των
Βαρδουσίων, καπετανοχώρι της Δωρίδας, Η Αρτοτίνα είναι ένα μεγάλο και
όμορφο χωριό, «άτυπη πρωτεύουσα» των βουνοκορφών των Βαρδουσίων,
γενέτειρα του Αθανάσιου Διάκου κι ένας από τους πιο ορεινούς οικισμούς
της Ελλάδας, καθώς το ψηλότερο σημείο του χωριού βρίσκεται στα 1.350 μ.
Διοικητικά ανήκει φυσικά στον Δήμο Βαρδουσίων.
Βρίσκεται σε υψόμετρο 1100 – 1350μ στην αγκαλιά του “Κόρακα”, στα πλευρά της Πυραμίδας (2350μ) σε μια περιοχή με κρημνώδεις χαραδρώσεις, με ορμητικούς χείμαρρους και ποτάμια όπως: η Σαΐτα, ο Βαρδουσιώτης, οι καρυοποταμοπηγές του Εύηνου-Φίδαρη. Είναι περιοχή που έστησαν τα καραούλια τους οι αρματολοί και οι κλέφτες στην τουρκοκρατία, πλήθος τοπωνυμίων υποδηλώνουν τους ήρωες της Αρτοτίνας “Το κελί του Διάκου”, “του Σαφάκα τα ταμπούρια”, “του Σκαλτσοδήμου ο έλατος”, “Η σπηλιά του Γιαννούλα”, “του Γούλα η ράχη”, και πολλά άλλα.
Βρίσκεται σε υψόμετρο 1100 – 1350μ στην αγκαλιά του “Κόρακα”, στα πλευρά της Πυραμίδας (2350μ) σε μια περιοχή με κρημνώδεις χαραδρώσεις, με ορμητικούς χείμαρρους και ποτάμια όπως: η Σαΐτα, ο Βαρδουσιώτης, οι καρυοποταμοπηγές του Εύηνου-Φίδαρη. Είναι περιοχή που έστησαν τα καραούλια τους οι αρματολοί και οι κλέφτες στην τουρκοκρατία, πλήθος τοπωνυμίων υποδηλώνουν τους ήρωες της Αρτοτίνας “Το κελί του Διάκου”, “του Σαφάκα τα ταμπούρια”, “του Σκαλτσοδήμου ο έλατος”, “Η σπηλιά του Γιαννούλα”, “του Γούλα η ράχη”, και πολλά άλλα.
Γέννημα θρέμμα της Αρτοτίνας είναι οι απότολμοι ήρωες του 1821 οι Αθανάσιος Διάκος, Δήμος Σκαλτσάς, Ανδρίτσος Σαφάκας, Γιάννης Σαφάκας και ένα σωρό άλλα παλικάρια που θυσίασαν στον αγώνα για την ελευθερία την ίδια τους την ζωή
Η Αρτοτίνα ελευθερώθηκε από τον Κίτσο Τζαβέλα το 1828. Από το 1836 έως 1869 υπαγόταν στο Δήμο Κροκυλείου και ήταν η θερινή του πρωτεύουσα. Από το 1869 έως το 1912 ανήκε στο Δήμο Βωμέας και ήταν η θερινή του πρωτεύουσα (χειμερινή το Κροκύλειο). Το 1912 που καταργήθηκαν οι Δήμοι και έγιναν οι κοινότητες η Αρτοτίνα και άλλα 56 χωριά αναγνωρίστηκαν σαν κοινότητα. ‘Ηταν το κεφαλοχώρι αυτό έδρα σταθμού χωροφυλακής και είχε μόνιμο ειρηνοδικείο ως το 1946. Στα πλούσια βοσκοτόπια της παλαιότερα, έβοσκαν χιλιάδες γιδοπρόβατα. Οι σοδειές της ήταν πλούσιες σε όσπρια, κρασί, καλαμπόκι και η ξυλεία της άφθονη από τα γύρω δάση. Υπήρχε επίσης βιοτεχνία Βοημών (Βλάχων) που έφτιαχναν μπαρούτι, καρφιά, σίδερα, και γεωργικά εργαλεία. Mια αναμνηστική στήλη δείχνει το σπίτι του Δήμου Σκαλτσά του πρώτου ελευθερωτή του Λιδωρικίου και Μαλανδρίνου.’
Για την ονομασία της η επικρατέστερη εκδοχή είναι πως σημαίνει Νέα Αρτα και κατοικήθηκε γύρω στο 1.585 από διωχθέντες Ηπειρώτες. Στην απογραφή του 2001 βρέθηκε να έχει 499 κατοίκους. Ομως ανατρέχοντας στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του 1931 διαβάζουμε για την Αρτοτίνα τα εξής:
«Κωμόπολις της επαρχίας Δωρίδος του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος, έδρα ομωνύμου κοινότητος. Κείται ακριβώς εις τας πηγάς του Ευήνου ποταμού και κατά τα πλάγια βουνού συστάσεως σχιστολιθικής έναντι του όρους Κόρακος (Βαρδούσια). Εχει κλίμα εξόχως υγιεινόν, διά τούτον δε, παρά το άγονον του εδάφους, ο νόμιμος πληθυσμός του χωρίου αυξάνει ανερχόμενος σήμερον εις δύο χιλιάδας περίπου μετά των ξενιτευμένων (400 εις Αμερικήν), ενώ ο πραγματικός μόλις υπερβαίνει τους χιλίους... Η κωμόπολις έχει ειρηνοδικείον υπαγόμενον εις το πρωτοδικείον Παρνασσίδος, αστυνομικόν σταθμόν, ταχυδρομικόν και τηλεφωνικόν γραφείο και δημοτικά σχολεία αρρένων και θηλέων. Προϊόντα της περιφερείας είναι κυρίως η σταφίς και ο τυρός, της οποίας όλη σχεδόν η παραγωγή εξάγεται».
Τον παλιό καλό καιρό λοιπόν υπήρχαν όλα αυτά, σχολεία αρρένων και θηλέων, ειρηνοδικείο, σταφίδες και τυρί και φυσικά υπήρχε πληθυσμός νέος και ενεργός. Σήμερα με 80 περίπου μόνιμους κατοίκους τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Το χωριό είναι μεγάλο και αξίζει να το περιδιαβείτε όπως και να επισκεφθείτε το Λαογραφικό Μουσείο. Στη μοναδική ταβέρνα που είναι ανοιχτή χειμώνα-καλοκαίρι, στην πλατεία του χωριού θα φάτε πολύ καλά. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν καταλύματα. Τα κοντινότερα δωμάτια είναι στους Πενταγιούς, το Λιδωρίκι και τη Συκέα ή στις Λεύκες, ένα όμορφο χωριό μετά τη Γραμμένη Οξιά.
Aλλα πολύ αξιόλογα μνημεία της περιοχής το αρχοντικό του Σαφάκα και το μοναστήρι του Ιωάννου Προδρόμου, όπου παιδόπουλο καλογέρεψε ο Αθανάσιος Διάκος. Το αρχοντικό βρίσκεται στη μέση μιας μεγάλης περιφέρειας των Σαφακαίων, κοντά στην εκκλησία της Παναγίας. Είναι ασβεστόχτιστο με πελεκητές πέτρες, με πελεκητά αγκωνάρια και κρηπίδα από πωρόλιθο. Η στέγη του σκεπασμένη από παλιά κεραμίδια ρωμαϊκού τύπου, τρία του τα μπαλκόνια στο ανώγειο με σιδερένια κιγκλιδώματα. Το 1975 το αρχοντικό δωρίθηκε από τους κληρονόμους του οπλαρχηγού στην κοινότητα και εισάγει το Ιστορικό – Λαογραφικό Μουσείο του χωριού με εκθέματα.
Tο μοναστήρι του Αϊ-Γιάννη του Προδρόμου είναι το πιο αξιόλογο μνημείο όχι μόνο της Αρτοτίνας αλλά και της ορεινής Δωρίδας. Βρίσκεται αγνάντια από τη Σιτίστα και τα Βαρδούσια. Το πότε και από ποιους χτίστηκε η εκκλησία που βλέπουμε σήμερα φανερώνεται από μια πλάκα χτισμένη ψηλά πάνω από τη βορεινή πόρτα μέσα στα παράθυρα. Πολλές και οι εικόνες ζωγραφισμένες πάνω σε ξύλο μέχρι τη μέση.’Eνα άλλο σημαντικό αξιοθέατο είναι το κελί του Αθ. Διάκου το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο. Στον προαύλιο του υπάρχει χάλκινη προτομή του Διάκου.
Διαδρομές
Αν έχετε αυτοκίνητο κατάλληλο μπορείτε να κάνετε μια υπέροχη διαδρομή από Αρτοτίνα μέσα από τα Βαρδούσια για τα χωριά Αθανάσιος Διάκος και Μουσουνίτσα. Να ξέρετε όμως πως αν έχει βρέξει πολύ ή αν υπάρχουν χιόνια ο συγκεκριμένος δρόμος είναι αδιάβατος. Ο Αθανάσιος Διάκος είναι ένα υπέροχο γραφικό χωριό σε υψόμετρο 1041 μέτρα. Στη πλατεία του χωριού υπάρχει το άγαλμα του Αθανανασίου Διάκου (Αθανασίου Μασαβέτα), προς τιμή του οποίου το χωριό μετονομάστηκε από Άνω Μουσουνίτσα στη σημερινή του ονομασία
Η ομορφιά του είναι ανυπέρβλητη ειδικά στο ποτάμι που διασχίζει το χωριό.
Αν έχετε αυτοκίνητο κατάλληλο μπορείτε να κάνετε μια υπέροχη διαδρομή από Αρτοτίνα μέσα από τα Βαρδούσια για τα χωριά Αθανάσιος Διάκος και Μουσουνίτσα. Να ξέρετε όμως πως αν έχει βρέξει πολύ ή αν υπάρχουν χιόνια ο συγκεκριμένος δρόμος είναι αδιάβατος. Ο Αθανάσιος Διάκος είναι ένα υπέροχο γραφικό χωριό σε υψόμετρο 1041 μέτρα. Στη πλατεία του χωριού υπάρχει το άγαλμα του Αθανανασίου Διάκου (Αθανασίου Μασαβέτα), προς τιμή του οποίου το χωριό μετονομάστηκε από Άνω Μουσουνίτσα στη σημερινή του ονομασία
Η ομορφιά του είναι ανυπέρβλητη ειδικά στο ποτάμι που διασχίζει το χωριό.
 |
| Γραμμένη Οξυά |
Μια επίσης ωραία διαδρομή είναι προς Καρπενήσι από Γραμμένη Οξυά-Γαρδίκι-Πουγκάκια-Βλάχα. Βέβαια, τη Γραμμένη Οξυά μπορείτε να την επισκεφθείτε και με συμβατικό αυτοκίνητο. Μέσω Γαρδικιού μπορείτε να φθάσετε μέχρι τη Λαμία. Αν είστε φίλος της πεζοπορίας η Αρτοτίνα και τα Βαρδούσια είναι ο «παράδεισός» σας, όπως για παράδειγμα η διαδρομή των 19 χλμ. του Ε4 από Αρτοτίνα για Αθανάσιο Διάκο που θα σας πάρει περίπου 8 ώρες.
 |
| Από Γαρδίκι προς Οξυά |
Αξίζει ακόμα να βρεθείτε στο χωριό στη μεγάλη του γιορτή που είναι στις 29 Αυγούστου, οπότε τελείται Αρχιερατική Θεία Λειτουργία και επιμνημόσυνη δέηση στον ανδριάντα του Αθανασίου Διάκου μπροστά στο σωζόμενο κελί του. Το βράδυ της ίδιας μέρας κορυφώνονται οι καλοκαιρινές εκδηλώσεις του χωριού. Το «Φλάμπουρο», το χορευτικό συγκρότημα της Αρτοτίνας, μαζί με επισκέπτες, χορεύουν από το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ στην πλατεία του χωριού, γύρω από την προτομή του Αθανασίου Διάκου. Το γλέντι συνεχίζεται μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες!
 |
| Αρτοτίνα - Διάκεια |
Πενταγιοί
Οι Πενταγιοί Φωκίδος, η Πενταγιού όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι ένα γραφικό χωριό της επαρχίας Δωρίδος. Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 950μ, 80 χλμ βορειοδυτικά από την πρωτεύουσα του νομού Άμφισσα, και διοικητικά ανήκει στο Δήμο Βαρδουσίων. Έχει 267 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2001.
Χτισμένο σε πλαγιά, το χωριό έχει θέα προς την ανατολή την κορυφογραμμή των Βαρδουσίων, χιονοσκεπή συνήθως, ενώ τη δύση οριοθετεί το Ξεροβούνι με το ονομαστό τσάι του. Έλατα, πλατάνια, χιονισμένες βουνοκορφές, άφθονα νερά, πέτρινα σπίτια και καλντερίμια συμπληρώνουν το τοπίο.
Οι Πενταγιοί Φωκίδος, η Πενταγιού όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι ένα γραφικό χωριό της επαρχίας Δωρίδος. Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 950μ, 80 χλμ βορειοδυτικά από την πρωτεύουσα του νομού Άμφισσα, και διοικητικά ανήκει στο Δήμο Βαρδουσίων. Έχει 267 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2001.
Χτισμένο σε πλαγιά, το χωριό έχει θέα προς την ανατολή την κορυφογραμμή των Βαρδουσίων, χιονοσκεπή συνήθως, ενώ τη δύση οριοθετεί το Ξεροβούνι με το ονομαστό τσάι του. Έλατα, πλατάνια, χιονισμένες βουνοκορφές, άφθονα νερά, πέτρινα σπίτια και καλντερίμια συμπληρώνουν το τοπίο.
Πώς θα πάτε
Για Αρτοτίνα η συντομότερη διαδρομή από Αθήνα είναι μέσω Λιδωρικίου και από εκεί για Πενταγιούς-Αρτοτίνα.
Πηγή: http://tgotn.blogspot.gr
Σχετικές αναρτήσεις:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.