Για τα αντισταθμιστικά οφέλη από την κατασκευή του ταμιευτήρα Μόρνου

Του Κώστα Κουτσόπουλου

Τον τελευταίο καιρό, κυρίως με τις πρωτοβουλίες διεκδίκησης του Δήμου Δωρίδας, μπήκε στη δημόσια συζήτηση το θέμα των «αντισταθμιστικών οφελών» από την κατασκευή του ταμιευτήρα στον ποταμό Μόρνο, στο Λιδορίκι. Συζήτηση που, σε κάποιες περιπτώσεις, παίρνει και τη μορφή αντιπαράθεσης όσον αφορά τους δικαιούχους ωφελημάτων.

Είναι θεμιτό - και επιβεβλημένο σε μια περίοδο έντονης οικονομικής κρίσης όπου ο δημόσιος κορβανάς στερεύει - η Αυτοδιοίκηση να αναζητά νέες (εναλλακτικές) πηγές χρηματοδότησης.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, πρέπει να τεκμηριώνεται το δίκαιο του αιτήματος, για να είναι κατ’ αρχάς θεμιτή και στη συνέχεια αποτελεσματική η συνακόλουθη διεκδίκησή του. Χρειάζεται να συνοδεύεται από επιχειρήματα, τα οποία όσο πιο τεκμηριωμένα είναι, τόσο πιο σίγουρη έκβαση θα έχει η διεκδίκηση. Προδήλως, η απαίτηση από κάποιον (φορέα ή άτομο) για αντισταθμιστικά οφέλη, οφείλει να στηρίζεται στο νόημα της ίδιας της λέξης «αντισταθμιστικά». Ζητά δηλαδή κάποιος αντιστάθμισμα για κάποια ζημία που του προκάλεσαν εξωγενείς παράγοντες. Με αόριστα και, πολύ περισσότερο, σαθρά επιχειρήματα, προφανώς και δεν μπορεί να πείσει για το δίκιο του. Και βέβαια τότε προσπαθεί να πείσει δια της πλαγίας οδού, με «άνωθεν επεμβάσεις», μέθοδος πολύ διαδεδομένη στη χώρα μας.

Πρέπει να υπάρχουν αντισταθμιστικές οφειλές από τον ταμιευτήρα Μόρνου;



Είναι γνωστό ότι, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες υδροδότησης της Αττικής, κατασκευάστηκε και άρχισε να λειτουργεί από το 1981 ο ταμιευτήρας νερού του ποταμού Μόρνου στο Λιδορίκι. Ένα πρωτόγνωρο και τεράστιο σε μέγεθος έργο., του οποίου όμως η κατασκευή επέφερε και σημαντικές περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Τόσο στην περιοχή εκτέλεσης του έργου, την ευρύτερη περιοχή Λιδορικίου, όσο και στην περιοχή της πεδιάδας και των εκβολών του π. Μόρνου.

Στην πρώτη περίπτωση, αφαιρέθηκε μια μεγάλη παραγωγική έκταση από την περιοχή του Λιδορικίου, περιορίστηκαν οι δυνατότητες για παραγωγικές δραστηριότητες λόγω των περιβαλλοντικών περιορισμών που τέθηκαν και επιβαρύνθηκαν σημαντικά οι τοπικές μετακινήσεις. Με λίγα λόγια, η τοπική οικονομία και κοινωνία υπέστησαν σημαντικές επιβαρύνσεις (για τις οποίες βεβαίως άλλοι, με πληρέστερη γνώση του θέματος, μπορούν να αναφερθούν αναλυτικότερα).

Στη δεύτερη περίπτωση, οι συνέπειες προκλήθηκαν από τη δραστική μείωση των απορροών του ποταμού στο κατάντη από το φράγμα τμήμα του. Δηλαδή στην πεδιάδα Μόρνου, στην κοίτη και στην ευρύτερη περιοχή των εκβολών του ποταμού. Ειδικότερα και σύμφωνα με στοιχεία της «ΜΠΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ Ε/Β ΕΡΓΩΝ ΑΡΔΕΥΣΗΣ ΠΕΔΙΑΔΑΣ ΜΟΡΝΟΥ» που εκπονήθηκε το 1995 από την ΓΑΜΜΑ 4 ΕΠΕ – Κ. ΜΠΛΑΘΡΑΣ – Ι. ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΙΤΗΣ – Η. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ, για λογαριασμό του Υπουργείου Γεωργίας:

Η πεδιάδα Μόρνου αρδευόταν μέχρι την κατασκευή του ταμιευτήρα κατά κύριο λόγο με τα επιφανειακά νερά του ποταμού. Πριν από την κατασκευή του ταμιευτήρα η έκταση της λεκάνης απορροής μέχρι το σημείο εισόδου του ποταμού στην πεδιάδα ήταν 830 Km2 με τα δε επιφανειακά νερά του ποταμού αρδευόταν το 70% περίπου των 23.000 στρεμμάτων γεωργικής γης της πεδιάδας. Μετά την κατασκευή του ταμιευτήρα, η λεκάνη απορροής περιορίστηκε στα 270 Km2 και κατά συνέπεια μειώθηκαν και οι αρδευόμενες εκτάσεις αφού τα επιφανειακά νερά του ποταμού δεν επαρκούσαν. Σε αντιστάθμισμα των μειωμένων παροχών του ποταμού, ανορύχθηκαν αρκετές γεωτρήσεις με σημαντικότατη οικονομική επιβάρυνση της γεωργικής παραγωγής. Ωστόσο, η άρδευση παρέμεινε ανεπαρκής.

Παράλληλα, η κατακράτηση των επιφανειακών υδάτων στον ταμιευτήρα, έχει ως αποτέλεσμα τη συνεχή μείωση της μεταφοράς και εναπόθεσης φερτών υλών στην κοίτη και στις εκβολές του ποταμού, με συνέπεια τα εμφανέστατα πλέον φαινόμενα της υποχώρησης και διάβρωσης των ακτών στην ευρύτερη περιοχή των εκβολών, της διάβρωσης των πρανών και των εγκιβωτισμένων τμημάτων του ποταμού και, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη αμμοχαλικοληψία, εκβάθυνσης της κοίτης του ποταμού. Επιπλέον, η άντληση του νερού από τις γεωτρήσεις επιφέρει υποβιβασμό της στάθμης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, με σοβαρό ενδεχόμενο την θαλάσσια διείσδυση στην ενδοχώρα. Σοβαρότατες λοιπόν είναι και οι ζημιές -περιβαλλοντικές και οικονομικές- που υπέστη η ευρύτερη περιοχή της πεδιάδας και των εκβολών του Μόρνου.

Από τα παραπάνω προκύπτει αβίαστα η απάντηση στο ερώτημα:

Οι αντισταθμιστικές οφειλές λόγω της εκτροπής των νερών του ποταμού Μόρνου για την ύδρευση της Αττικής αποτελούν στοιχειώδη ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ της Πολιτείας έναντι των περιοχών που επλήγησαν.

Ποιον και σε τι πρέπει να αφορούν τα αντισταθμίσματα;

Και σε αυτό το ερώτημα η απάντηση προκύπτει αβίαστα: τα αντισταθμιστικά οφέλη, ως αντισταθμιστική υποχρέωση της πολιτείας, αφορούν τις περιοχές που επλήγησαν, δηλαδή:

· την ευρύτερη περιοχή Λιδορικίου,
· την πεδιάδα Μόρνου και την ευρύτερη περιοχή των εκβολών του ποταμού.

Είναι δε φανερό ότι, τα αντισταθμιστικά οφέλη πρέπει να στοχεύουν στην, κατά το δυνατό, άρση των αρνητικών επιπτώσεων. Ο προσδιορισμός, το μέγεθος και ο τρόπος αντιμετώπισης αυτών των επιπτώσεων θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο ειδικής μελέτης. Με αυτή τη θεώρηση, προφανώς και νομιμοποιείται ο Δήμος Δωρίδας – αλλά και γιατί όχι, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας-, για τη διεκδίκηση αντισταθμισμάτων. Κάθε άλλη απαίτηση (π.χ. με το επιχείρημα της γεωγραφικής θέσης των πηγών του ποταμού) ούτε νόμιμη, αλλά και ούτε ηθική είναι.

Υ.Γ.: Την παροιμία «Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα» θυμίζουν τα μέχρι σήμερα διαδραματισθέντα σχετικά με το θέμα των αντισταθμιστικών. Στη χώρα όπου «δια της πλαγίας οδού και των άνωθεν παρεμβάσεων όλα γίνονται», ο Δήμος Δελφών τα κατάφερε και «τσίμπησε» κάπου 35 εκ. από την ΕΥΔΑΠ, κάτι για το οποίο υπερηφανεύεται η κ. Μανδρέκα. Ίσως γιατί συνέβαλε σ’ αυτό. Και καλά, η πρώην βουλευτής Φωκίδας (που συμπεριφερόταν ως βουλευτής Παρνασσίδας, αφού η Δωρίδα και ιδιαίτερα η πεδινή, της ήταν άγνωστη). Ο σημερινός βουλευτής όμως, ο κ. Κωστοπαναγιώτου, που προέρχεται από την πληγείσα περιοχή, ποια είναι τα επιχειρήματα που ανέπτυξε στον κ. Σκουρλέτη, αφού, όπως διαβάζουμε στο δελτίο τύπου που εξέδωσε το γραφείο του «…ο Βουλευτής εισηγήθηκε, με συγκεκριμένα επιχειρήματα, να ενταχθούν στην συγκεκριμένη ρύθμιση και οι δύο δήμοι του νομού, Δ.Δελφών και Δ.Δωρίδας»; Αλλά, σε ανορθόδοξο δρόμο κινείται και ο Δήμος Δωρίδας. Όρισε αυθαίρετα ένα χρηματικό αντιστάθμισμα, χωρίς να προσδιορίζει πώς προέκυψε αυτό και, πολύ περισσότερο, για πού το προορίζει. Έτσι, γενικά και αόριστα, ενώ είναι πολύ δύσκολο να πείσει, ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία, είναι πολύ εύκολο να «κάψει» το δίκαιο αίτημα.

Κ. Κουτσόπουλος 

kkoutso@sch.gr

Πηγή: http://dorida.blogspot.gr