Τὸ Κελὶ τοῦ Ἁθανασίου ∆ιάκου

Τὸ λεγόµενο Κελὶ τοῦ Ἁθανασίου ∆ιάκου  (εἰκ.3, 5, 7, 8, 18, 19) εἶναι ἕνα πολὺ σηµαντικὸ κτίσµα, ἐξαιρετικὸ δείγµα τῆς παλαιᾶς ἀρχιτεκτονικῆς τῆς Ἁρτοτίνας, τὴν ὁποία εὐτυχῶς κατέγραψε καὶ παρουσίασε τὸ 1925 ὁ σπουδαῖος Ἁρτοτιναῖος λαογράφος ∆ηµήτριος Λουκόπουλος, καθὼς καὶ τῶν ὅµορών της περιοχῶν τῆς Ρούµελης, ἀπὸ τὴν ὁποία εἶναι ζήτηµα ἂν σώζεται πλέον τίποτε ἄλλο στὴν εὐρύτερη περιοχή! Ἂν καὶ ὁ ἀκριβὴς χρόνος οἰκοδοµήσεως τοῦ κτίσµατος δὲν µᾶς εἶναι γνωστός, χρονολόγησή του στὸν 18ο ἢ στὸν πρώιµο 19ο αἰώνα εἶναι πολὺ πιθανή. ∆ικαιολογεῖται ἔτσι ἡ τοπικὴ παράδοση ποὺ – ἔστω καὶ χωρὶς ἀδιαµφισβήτητες ἐνδείξεις – τὸ συνδέει µὲ τὸν ἥρωα τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ1821. Ἡ πεποίθηση ὅτι τὸ κτήριο ἦταν τὸ Κελὶ τοῦ ∆ιάκου φαίνεται ὅτι διαδραµάτισε σηµαντικὸ ρόλο γιὰ τὴ σωτηρία του καὶ τὴ διατήρησή του ὣςτὶς µέρες µας, ὅταν τὸ φτωχὸ κτίσµα ἔπαψε πιὰ νὰ καλύπτει ἐπαρκῶς τὶς λειτουργικὲς ἀνάγκες χάριν τῶν ὁποίων κτίστηκε. 

Κελὶ τοῦ ∆ιάκου.   Ἄποψη ἀπὸ τὰ βορειοανατολικά (Εἰκ. 7) και ἀπὸ τὰ νοτιοδυτικά (Εἰκ. 8) (Ἰούνιος 2017)

 

Πρώτη ἐπισκευὴ τοῦ ἱστορικοῦ κτηρίου µαρτυρεῖται, ὅπως ἤδη ἀναφέρθηκε,ἤδη τὸ 1927. Ἡ κύρια ὅµως ἐπέµβαση στερεώσεως καὶ συντηρήσεώς του, ἡ ὁποία τοῦ ἔδωσε τὴ σηµερινή του µορφή, πραγµατοποιήθηκε τὸ1966 ἀπὸτὸν Παῦλο Λαζαρίδη. Ἡ ἐπέµβαση ἀναµφίβολα µπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ ἐπιτυχής, καθὼς διέσωσε ὄχι µόνο τὸν χαρακτήρα, ἀλλά, ὅπως φαίνεται, καὶ µεγάλο µέρος τῶν ἀξιόλογων αὐθεντικῶν κατασκευῶν τοῦ κτίσµατος. Πρέπει, ὡστόσο, στὸ σηµεῖο αὐτὸ νὰ ἐπισηµανθεῖ µιὰ ἀλλοίωση ποὺ ὁ ἀναστηλωτὴς ἐπέφερε στὸ µνηµεῖο µὲ τὴν πεποίθηση, ὅπως ὁ ἴδιος ἀναφέρει, ὅτι τὸ ἀποκαθιστᾶ στὴν ἀρχική του µορφή: ἡἀλλοίωση συνίσταται στὴ διαµόρφωση ἑστίας στὸ κέντρο τοῦ χώρου διαµονῆς (εἰκ.18, 20), σύµφωνα µὲ τὰ περιγραφόµενα ἀπὸ τὸν Λουκόπουλο πρότυπα τῶν παλαιότερων κατοικιῶν τοῦ τόπου (εἰκ.21), ἐνῶ, ὅπως εἶναι σαφὲς τόσο ἀπὸτὴν τεκµηρίωση ποὺ ὁ ἴδιος ὁ Λαζαρίδης ἔκανε τὸ1964 (εἰκ.5), ὅσο καὶ ἀπὸτὴν ἐξέταση τῶν σχετικῶν στοιχείων ποὺ διατηροῦνται ἀκόµη στὸ κτήριο, τὸ κελὶ διέθετε ἐξ ἀρχῆς τζάκι στὸ µέσον τοῦ βόρειου τοίχου του.

Εἰκ. 21. Ἑστία σὲ παλαιὰ οἰκία τῆς Ἁρτοτίνας (Λουκόπουλος 1925)

Τὸ Κελὶ τοῦ ∆ιάκου εἶναι ἕνα µικρῶν σχετικὰ (7.60x6.00 µ. περίπου) διαστάσεων κτίσµα µὲ δύο στάθµες (εἰκ.18, 19). Στὸ ἰσόγειο περιλαµβάνει ἕναν µόνο χῶρο, ὁ ὁποῖος χρησίµευε ὡς στάβλος καὶ ἀποθήκη. Ὁ ὄροφος ἀρχικὰ περιλάµβανε ἕναν µικρὸ προθάλαµο, ἕναν βοηθητικὸ χῶρο µὲ «φωτογωνιὰ» καὶ  γκλαβανὴ γιὰ τὴν ἐξασφάλιση ἐσωτερικῆς ἐπικοινωνίας µὲ τὸ ἰσόγειο, καὶ ἕνα χῶρο διαµονῆς. Ὁ χῶρος αὐτὸς εἶχε ὅλα τὰ στοιχεῖα τῆς κτηριολογικῆς ὀργανώσεως τοῦ πυρήνα τῆς διεθνοῦς ὀθωµανικῆς κατοικίας, τοῦ «ὀντᾶ», δηλαδὴ τὴ διαµόρφωση τοῦ τζακιοῦ στὸ µέσον τῆς µιᾶς πλευρᾶς του, µεταξὺ συµµετρικὰ διατεταγµένων κογχῶν καὶ παραθύρων, καὶ τὴ χωροθέτηση χώρου διαµονῆς καὶ ὕπνου, ὅπου οἱ ἄνθρωποι κάθονταν καὶ κοιµοῦνταν σὲ στρώµατα, ἑκατέρωθεν τοῦ τζακιοῦ. ∆ευτερεύοντα χαρακτηριστικὰστοιχεῖα του εἶναι τὸ ἐντοιχισµένο ξύλινο ἑρµάριο καὶ τὸ περιµετρικὸ ράφι. 

Εἰκ. 25. Μονὴ Aγίου Ἰωάννου Προδρόµου Ἁρτοτίνας.
Κελὶ τοῦ ∆ιάκου. Παράθυρο τοῦ ὀρόφου (Ἰούνιος 2017)

Ἁπὸ τὴν ἄποψη τῆς κατασκευῆς καὶ τῆς µορφολογίας τὸ κτίσµα ἔχει ὅλα τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς παλαιότερης τοπικῆς παραδοσιακῆς ἀρχιτεκτονικῆς (εἰκ.22, 23, 24, 25): τοίχους ἀπὸ ἐνισχυµένη µὲ ξυλοδεσιὲς λασπόκτιστη ἀργο-λιθοδοµή, πάτωµα µὲ φέροντα ὀργανισµὸ ἀπὸ χοντροὺς κορµοὺς ἐλάτων ποὺ φέρουν φαρδιὰ καὶ µεγάλου πάχους σανίδια, πάνω στὰ ὁποῖα εἶναι διαµορφωµένο τὸ δάπεδο ἀπὸ χῶµα, καὶ ἐµφανὴ ἀπὸ τὸ ἐσωτερικὸ στέγη µὲ ψαλίδια ποὺ φέρουν τεγίδες καὶ «καταχτά», λεπτούς, δηλαδή, κορµοὺς δένδρων, ἐπάνω στοὺς ὁποίους εἶναι τοποθετηµένες οἱ σχιστόπλακες τῆς ἐπικαλύψεως καὶ ἁδρῆς κατασκευῆς ξύλινα κουφώµατα.

 Σταῦρος Μαµαλοῦκος- Ἰωάννης Περράκης
Ἐπίκ. Καθηγητὴς Ἁρχιτεκτονικῆς Πολυτεχνείου Πατρῶν –∆ιδάκτωρ Θεολογίας

Απόσπασμα από τα Πρακτικά Ημερίδος Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ

της Ιεράς Μητρόπολις Φθιώτιδος

πηγή:  https://www.academia.edu