Δευτέρα 5 Ιανουαρίου 2015

Μια επιστολή από τους Πενταγιούς, την άλλη Ελλάδα

Αναδημοσιεύουμε την μετάφραση επιστολής που γράφτηκε με αφορμή το 15ο Αναπτυξακό Συνέδριο της Ομοσπονδίας Συλλόγων Β/Δ Δωρίδας στην Πενταγιού στις 3 & 4 Αυγούστου 2013:

του Guy Burgel, Καθηγητή αστικής γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Paris-Nanterre της Γαλλίας, επίτιμου καθηγητή του Ε.Μ.Π., Συγγραφέα, μεταξύ άλλων, Αθήνα, η ανάπτυξη μιας μεσογειακής πρωτεύουσας, Εξάντας, Αθήνα, 1978, Η νεοελληνική πόλη, Εξάντας, Αθήνα, 1989, Η σύγχρονη ευρωπαική πόλη, Πλέθρον, Αθήνα 2008, Η επιστροφή της πόλης, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2009.
μετάφραση : Κ. Κατσιγιάννης, πολιτικός μηχανικός Ε.Μ.Π., πρώην γενικός διευθυντής Ε.Ο.Τ.



Κατά τις ημέρες που σύσσωμη η Ορθόδοξη κοινότητα γιόρταζε το Δεκαπενταύγουστο, με συνοδεία βυζαντινών ύμνων και πανηγυριών, που η Αθήνα υποδεχόταν με κάθε επισημότητα το 23ο παγκόσμιο συνέδριο φιλοσοφίας (με θέμα “η φιλοσοφία ως τρόπος έρευνας και ζωής”), που τα πλήθη των τουριστών, Ελλήνων και κυρίως αλλοδαπών, λέγεται ότι θα φθάσουν τον αριθμό των 17 εκατομμυρίων, κατέκλυζαν τις παραλίες των Κυκλάδων, στο Αιγαίο πέλαγος, και της Χαλκιδικής, στη Βόρεια Ελλάδα, και ενώ οι σχολιαστές προδίκαζαν ένα θερμό φθινόπωρο μετά τις πιέσεις της τρόϊκα για την εκ νέου κάλυψη του αβυσσαλέου δημόσιου χρέους, μια άλλη Ελλάδα που καλύπτει τα 3/4 της επιφάνειας της χώρας επιστρεφει σιωπηλά στη φυση. Μέσω της οποίας μάλιστα μερικοί ονειρεύονται να αποκαταστήσουν το έθνος και τις ηθικές του αξίες.
Έτσι, έλαβε χώρα στις 2 και 3 Αυγούστου στους Πενταγιούς το 15ο συνέδριο της Ομοσπονδίας των συλλόγων των χωριών της βορειο - δυτικής Δωρίδας, χάρη στην οργανωτική ευθύνη του δραστήριου προέδρου του συλλόγου των Πενταγιών Στέλιου Τσιώρη.

Οι Πενταγιοί είναι ένα κεφαλοχώρι, σε υψόμετρο 1.000 μ., περιτριγυρισμένο από επιβλητικά βουνά, μέσα σε δάση από έλατα, με πολλά τρεχούμενα νερά. Ευρίσκονται στην καρδιά της Ελλάδος, στη Ρούμελη, που αποτέλεσε το λίκνο της εθνεγερσίας περί το 1830, μέσα σε ένα τρίγωνο που έχει ως κορυφές τη Ναύπακτο, λιμάνι του Κορινθιακού, κοντά στη μεγαλοπρεπή κρεμαστή γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, τους Δελφούς με την Πυθία, στους πρόποδες του Παρνασσού και τη Λαμία που γειτνιάζει με τα περίφημα στενά των Θερμοπυλών. Στους Πενταγιούς μπορεί να φθάσει κανείς μέσω ενός δικτυου δρόμων ασφαλτοστρωμένων, με πολλές στροφές και με αρκετά αβέβαιη σήμανση που αναγκάζει τον οδηγό σε παρακάμψεις συχνά απρόβλεπτες.
Επί πλέον το χωριό δεσπόζει της εντυπωσιακής λίμνης – ταμιευτήρα του Μόρνου, της οποίας οι ακτές σχηματίζουν αλλεπάλληλα φιόρδ και η οποία υδρεύει σε απόσταση 200 χιλιομέτρων το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας με 4 εκατομμύρια κατοίκους. Η λίμνη αποτελεί ταυτόχρονα το καμάρι αλλά και το παράπονο των ντόπιων διότι η κατασκευή του φράγματος εκτός από το γεγονός ότι προκάλεσε την πλημμύρα πολλών εγκαταστάσεων εμποδίζει κάθε οικονομική δραστηριότητα στη γύρω από τη λίμνη περιοχή ενώ παράλληλα οι κάτοικοι δεν λαμβάνουν, ως αντάλλαγμα, καμιά οικονομική αποζημίωση. Γεγονός που αποτελεί την αφορμή μιας ατέρμονας διαμάχης μεταξύ της κεντρικής εξουσίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε μια χώρα όπου τόσο το Κράτος όσο και οι τοπικές αρχές που προήλθαν από πρόσφατες αποκεντρώσεις στερούνται πόρων. Η ομιλία του Γεωργίου Καπεντζώνη, δημάρχου της Δωρίδας, σχετικά με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της λίμνης του Μόρνου, επιβεβαιώνει τα παραπάνω.
Αλλά, οι Πενταγιοί διαθέτουν μια πλούσια ιστορία. Ευρισκόμενοι στο επίκεντρο ενός δικτύου 15 χωριών που έχουν λίγο έως πολύ ερημώσει, μπορούν να υπερηφανεύονται για την Αρχαία Δωρίδα με τους αδάμαστους πολεμιστές της αλλά ταυτόχρονα και για την Μαρία Πενταγιώτισσα, την θρυλική ηρωίδα των πρώτων χρόνων μετά την απελευθέρωση, την ορμητική ερωμένη και εμπνεύστρια αρματολών και κλεφτών.
Ανάμεσα στα ιστορικά κτίσματα του χωριού συγκαταλέγονται το παλιό δημόσιο σχολείο, που είχε μεγάλο αριθμό μαθητών, όπως αυτό αποδεικνύεται από παλιές κιτρινισμένες από το χρόνο φωτογραφίες καθώς επίσης και τα αρχοντικά πέτρινα σπίτια. Όμως, οι Πενταγιοί διαθέτουν και μεγάλο αριθμό μεταναστών ιδίως στις Η.Π.Α., γεγονός που αποδεικνύει όχι μόνο τη φτώχεια της περιοχής αλλά και την εφευρετικότητα και το ανήσυχο πνεύμα των κατοίκων που αναζήτησαν καλύτερη τύχη στην άλλη όχθη του Ατλαντικού.
Σήμερα, στο χωριό, όπου υπάρχουν μόνο λίγες δεκάδες μόνιμοι κάτοικοι, μια εκατοντάδα παραθεριστών και 2-3 εμπορικά καταστήματα, δεν λειτουργεί πια το σχολείο. Έτσι, τα ελάχιστα παιδιά αναγκάζονται το Σεπτέμβριο μαζί με τους γονείς τους να μετοικούν στη Ναύπακτο προκειμένου να συνεχίσουν τα μαθήματά τους.
Όμως, τα περισσότερα παλιά ιδιωτικά σπίτια έχουν αναστυλωθεί και συντηρηθεί με σεβασμό προς την παραδοσιακή τοπική αρχιτεκτονική, ενώ δύο αρχοντικά έχουν μετατραπεί σε ξενώνες. Ακόμη, η επιβλητική πέτρινη εκκλησία, που κατασκευάστηκε από τεχνίτες καταγόμενους από την Κόνιτσα της Ηπείρου αφού υπέστη αρκετές ζημιές από σεισμούς αναστυλώθηκε με μέριμνα του Νίκου Αγριαντώνη, αρχιτέκτονα, πρώην προέδρο του Ελληνικού τμήματος του ICOMOS.
Η εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών
Όλες αυτές οι επιτυχημένες παρεμβάσεις οφείλονται στη φροντίδα των ντόπιων οικογενειών που είναι συναισθηματικά συνδεδεμένες με τον τόπο τους, όπως αυτό συμβαίνει με όλους τους Έλληνες, αλλά και σε ορισμένους τοπικούς ευεργέτες που δώρισαν στο χωριό μια εντυπωσιακή κρήνη με πέντε βρύσες καθώς και μια αξιόλογη αίθουσα συγκεντρώσεων.
Επίσης, σημαντικό ρόλο προς την κατεύθυνση της διατήρησης της Εθνικής αλλά και της Ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς έπαιξε και ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, ο οποίος ανέπτυξε – πράγμα σπάνιο που αξίζει να τονιστεί – μια αξιόλογη πρωτοβουλία για δημόσια υπηρεσία ήτοι τη μετατροπή του παλιού σχολείου σε ξενώνα πλήρως εξοπλισμένο, εκμεταλλευόμενος κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούσαν σε απομακρυσμένες περιοχές.
Και βέβαια υπάρχει η κεντρική πλατεία, σημείο συνάντησης και κοινωνικής συναναστροφής των μόνιμων και μη κατοίκων του χωριού, κάτω από την ευεργετική σκιά του αιωνόβιου πλάτανου.


Σε αυτό το κάπως σουρεαλιστικό τοπίο πραγματοποιήθηκε το πιο πάνω συνέδριο. Συγκέντρωσε δε ομιλητές υψηλού επιπέδου, όπως εκλεγμένους εκπροσώπους (μεταξύ αυτών η βουλευτίνα της Νέας Δημοκρατίας και η αντιπεριφερειάρχης από το ΠΑΣΟΚ), ένα πρώην Γενικό Διευθυντή του Ε.Ο.Τ., έναν αντιπλοίαρχο, γιατρό ορθοπεδικό το επάγγελμα, τη σύζυγο του γνωστού ψυχιάτρου Παναγιώτη Σακελλαρόπουλου, εμπνευστή ενός κινητού προγράμματος ψυχικών νόσων, ο οποίος δεν μπόρεσε να έρθει, πολλούς ανώτερους υπαλλήλους της δημόσιας διοίκησης και τους αναπόφευκτους πανεπιστημιακούς. Μεταξύ των τελευταίων και ένας ντόπιος καθηγητής από το Harvard, ο οποίος, επειδή δεν μπόρεσε να είναι παρών στο συνέδριο λόγω του θερινού εξεταστικού εξαμήνου, έστειλε ένα χαιρετισμό σε βίντεο. Θα πρέπει τέλος να αναφερθεί η καλλιτεχνική παρουσία τραγουδιστών και χορευτών του ΕΜ.Π.
Ήτοι παρουσίες αξιόλογες σκεπτόμενων ανθρώπων σε μια εκδήλωση που μπορεί να θεωρηθεί ως ένας όρκος πίστης στο βουνό και που θύμιζε περισσότερο πολιτιστική συνάντηση Ελβετικού ορεινού καντονιού. Καμία σχέση με τα διάφορα συνήθη φεστιβάλ ή τις κοινότυπες συχνές καλοκαιρινές εκδηλώσεις.
Το πιο εντυπωσιακό σε αυτή τη συνάντηση αρκετών ετερόκλιτων στοιχείων ήταν η διατύπωση ορισμένων μη ρεαλιστικών ιδεών αλλά και αρκετών καινοτόμων προτάσεων. Στην ως επί το πλείστον αστικοποιημένη ελληνική ελίτ κυριαρχεί η άποψη, όπως και στην περίπτωση του αμερικανικού πουριτανισμού, ότι οι μεγάλες πόλεις με τον τρόπο ανάπτυξής τους αλλά και με τον τρόπο ζωής σε αυτές αποτελούν την πηγή όλων των κακών της κοινωνίας και των πολιτών αυτής. Έτσι, επικρατεί η άποψη ότι η προσέγγιση προς τη φύση (περίπτωση Πενταγιών) θα μπορούσε να ενεργοποιήσει τις δυνάμεις του ελληνικού έθνους. Ούτε λίγο ούτε πολύ, σύμφωνα με τους συνέδρους, στην πλειοψηφία τους μη θρησκευόμενους, η τωρινή κρίση αποτελεί ένα είδος θείας δίκης προκειμένου να τιμωρηθεί η ελληνική κοινωνία για τις παραγωγικές και περιβαλλοντικές εκτροπές της.
Με αυτό το σκεπτικό, η μαζική επιστροφή σε μια γεωργική οικονομία με γενικευμένη ορεινή μελισσοκομία θα μπορούσε να αποτελέσει μια διέξοδο στην ανεργία των νέων και στα δεινά που έχουν επιπέσει επί όλων των κοινωνικών στρωμάτων.
Πρόκειται προφανώς για απόψεις μάλλον μη ρεαλιστικές.

Από τις εργασίες του Συνεδρίου (Πηγή:distomo218.blogspot.gr)
Οι μεμονωμένες καινοτόμες περιπτώσεις νέων επιχειρηματιών που στράφηκαν με επιτυχία προς την κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία ενώ προβλήθηκαν κατά κόρον από τα ελληνικά μέσα μάλλον αποτελούν εξαιρέσεις.
Και βέβαια παρά τις πολλές πολύχρωμες κυψέλες που βλέπει ο επισκέπτης κατά μήκος του δρόμου, κατευθυνόμενος προς τους Πενταγιούς, είναι πιο δύσκολο να βρει ντόπιο μέλι στα λίγα καταστήματα του χωριού παρά στα συνοικιακά super market της Αθήνας. Προφανώς υπάρχει πρόβλημα δυσλειτουργίας στα τοπικά δίκτυα διανομής.
Αλλά, οι Έλληνες πολίτες στη συντριπτική τους πλειοψηφία και παρά τα σύγχρονα επιτεύγματα στον τομέα των μεταφορών, δεν φαίνονται διατεθειμένοι να μετοικήσουν μόνιμα στις ορεινές περιοχές. Σύμφωνα με ένα πρόχειρο γκάλοπ ανάμεσα στους συμμετέχοντες στο συνέδριο, συνταξιούχους κατά πλειοψηφία, αποδείχθηκε ότι οι μόνιμοι κάτοικοι αποτελούσαν μια ελάχιστη μειοψηφία. Καλά είναι τα βουνά αλλά για να μένουν οι άλλοι!

Αντιθέτως, στο συνέδριο ακούστηκαν και πιο μετριοπαθείς αλλά αρκετά εποικοδομητικές φωνές, όπως το σχέδιο δημιουργίας ενός διεθνούς ινστιτούτου, κάτι ανάμεσα σε ερευνητικό κέντρο και μουσείο τέχνης και τοπικής παράδοσης. Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζει το σχέδιο που αποσκοπεί στη βελτίωση των επιδοτούμενων μετακινήσεων των ντόπιων με μικρά ευέλικτα οχήματα (τύπου ταξί), ανάλογα με τη ζήτηση, αντί για τακτικές γραμμές λεωφορείων, συχνά χωρίς επιβάτες λόγω του αραιοκατοικημένου των ορεινών χωριών και της μεγάλης διασποράς των λιγοστών κατοίκων. Προς την ίδια κατεύθυνση, μια κινητή μονάδα υγείας, στελεχωμένη με γιατρούς και νοσηλευτές, εφοδιασμένη ενδεχομένως με ειδικό σύστημα τηλεδιάγνωσης, θα αποτελούσε θείο δώρο ιδίως για τα ηλικιωμένα άτομα με προβλήματα υγείας. Τέλος, ένας βοτανολόγος αφού προέβη σε μια αναλυτική περιγραφή των αρωματικών φυτών και βοτάνων των βουνών, υπέβαλε την ενδιαφέρουσα πρόταση για τη δημιουργία ενός είδους παιδαγωγικού μονοπατιού για την ανάδειξη της φαρμακευτικής χλωρίδας.
Ο “έξυπνος” τουρισμός σε συνδυασμό με την αρχιτεκτονική και περιβαλλοντική κουλτούρα μπορούν να αποτελέσουν στοιχείο της τοπικής ανάπτυξης, έτσι ώστε να προκύψουν θέσεις εργασίας για αντικείμενα συντήρησης που μπορεί να προσελκύσουν πεφωτισμένους επισκέπτες, όπως άτομα από τη μεσαία τάξη, τα οποία, με αφορμή την κρίση, θα έχουν έτσι τη δυνατότητα να ανακαλύψουν πιο φιλικούς και χαμηλότερου κόστους προορισμούς. Είναι σίγουρο ότι τα μειονεκτήματα αλλά και τα πλεονεκτήματα της “άλλης” Ελλάδος δεν διαφέρουν καθόλου από εκείνα των αντίστοιχων περιοχών της Γαλλίας.
Οι Πενταγιοί δεν αποτελούν ακριβές αντιπροσωπευτικό δείγμα της Ελλάδος. Αλλά δημιουργούν στοιχεία αισιοδοξίας λόγω της εφευρετικότητας και της ωριμότητας της ελληνικής κοινωνίας που έχει συνειδητοποιήσει τη δυνατότητα εξόδου από τη οικονομική κρίση. Οι ατομικές πρωτοβουλίες, που ειναι συχνές στη νεοελληνικη κοινωνία, είναι οπωσδήποτε απαραίτητες αλλά δεν μπορούν να επαρκέσουν αν δεν βασίζονται σε ένα ισχυρό και οργανωμένο κρατικό μηχανισμό που να διαθέτει ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα και που θα αποτελέσει εγγύηση για το προσωπικό και συλλογικό συμφέρον.

Όμως, τα μεγάλα ερωτηματικά παραμένουν αναπάντητα. Είναι εφικτό άραγε να πραγματοποιηθεί η ριζοσπαστική αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος, αναγκαία για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών;
Η διεθνής κοινότητα, ιδίως η ευρωπαϊκή, θα μπορέσει άραγε να πειστεί και μάλιστα επειγόντως ότι η σκληρή τιμωρία της Ελλάδος με τα διαδοχικά μνημόνια που επιβλήθηκαν στη χώρα αποτελεί ό,τι χειρότερο μπορούσε να συμβεί με αναπόφευκτη συνέπεια να προκαλέσει το θάνατο του ασθενούς;
Μερικά έτη φωτός από τους Πενταγιούς αλλά στην πραγματικότητα μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα πιο μακριά ευρίσκεται το μικρό νησί του Αιγαίου η Σαντορίνη (με 10.000 μόνιμους και 110.000 τουρίστες κατά την αιχμή της τουριστικής περιόδου). Η Σαντορίνη που γνώρισε πριν από λίγες ημέρες μια καταστροφική ηλεκτρική βλάβη. Μια βλάβη ικανή να κλονίσει τις Αρχές της χώρας που προσβλέπουν στο διεθνή τουρισμό όπως το μάννα εξ ουρανού, δηλαδή ως παράγοντα σωτηρίας της χώρας. Αλλά ταυτόχρονα οι ίδιες Αρχές δεν αποφασίζουν να προχωρήσουν στις απαραίτητες επενδύσεις υποδομής και να προβούν στις απαιτούμενες στρατηγικές επιλογές με συνέπεια να προκύπτουν: έλλειψη νερού, πρόβλημα στη συντήρηση των τροφίμων, μη ύπαρξη κλιματισμού. Οι Πενταγιοί και η Σαντορίνη αποτελούν τα δύο πρόσωπα της σύγχρονης Ελλάδος: ερήμωση και υπέρμετρη ανάπτυξη αλλά ταυτόχρονα παντού η ίδια κρίση προσώπων και θεσμών. Ιδού ένα θέμα προς περαιτέρω προβληματισμό.



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.