Η σπάνια χλωρίδα και πανίδα των Βαρδουσίων

 Ο ορεινός όγκος των Βαρδουσίων

φωτ.τοπίου: Χριστίνα Γεωργιάδου

Τα Βαρδούσια Όρη με τα εκτεταμένα αλπικά οροπέδια χαρακτηρίζονται από άγρια τοπία μέσα στα οποία φυλάσσεται καλά μία από τις πιο πλούσιες βιοποικιλότητες, από πλευράς χλωρίδας, της Ελλάδας. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ορεινό συγκρότημα της Στερεάς Ελλάδας καθώς απλώνεται σε μια έκταση που φτάνει περίπου τα 26.000 εκτάρια. Παλιότερα το βουνό ονομαζόταν Κόρακας. Τα Βαρδούσια Όρη βρίσκονται στα κεντρικά της Ρούμελης. Στα δυτικά συνορεύουν με τα Όρη Ναυπακτίας, στα ανατολικά με τη Γκιώνα, στα νότια βρίσκεται η τεχνητή λίμνη του Μόρνου, στα βόρεια ενώνονται με την Οξιά ενώ στους πρόποδες τους περιτριγυρίζονται από τους ποταμούς Μόρνο και Εύηνο. Οι ψηλότερες κορυφές είναι ο Κόρακας (2.495 μ.) και το Τραπεζάκι (1.862 μ.) στα νότια, η Πλάκα (2.244 μ.) και η Αλογόραχη (2.264 μ.) στα δυτικά και η Χωμίριανη (2.298 μ.) με το Σινάνι (2.054 μ.) στα βόρεια. Τα πετρώματα του βουνού είναι κυρίως ασβεστολιθικά με μικρή παρουσία πυριτόλιθων και φλύσχη. Πρόκειται για έναν ορεινό όγκο που χαρακτηρίζεται από το έντονο ανάγλυφο με άγριες κορφές, κάθετες ορθοπλαγιές, ελατοδάση, πολλά ρυάκια αλλά και το πιο μεγάλο αλπικό οροπέδιο της χώρας. Η μορφολογία του βουνού είναι ιδανική για την ανάπτυξη ενός μεγάλου πλούτου από σπάνια φυτά. Δεν είναι τυχαίο ότι τα Βαρδούσια αποτελούν σημαντικό προορισμό για πολλούς βοτανολόγους και ερασιτέχνες λάτρεις των φυτών της χώρας μας.

Το φως με δυσκολία περνάει μέσα από τα πυκνά δάση στα Βαρδούσια

Τα είδη της χλωρίδας που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα φτάνουν τα 1.200 είδη, ενώ συνέχεια προστίθονται νέα είδη, καθώς το βουνό είναι τεράστιο και τα ανεξερεύνητα σημεία πολλά.  Στα χαμηλά υψόμετρα γύρω από την τεχνητή λίμνη του Μόρνου επικρατεί η μεσογειακή βλάστηση με κύριο εκπρόσωπο το πουρνάρι, τα φυλίκια, τις κουμαριές και τα πλατάνια γύρω από τα ρέματα ενώ ψηλότερα εμφανίζονται μικτά δάση δρυός, γάβρου, καστανιάς και άλλων ειδών. Από τα 1.000 μέτρα και πάνω ξεκινάει ένα μεγάλο ελατόδασος που καλύπτει πάνω από το 40% της συνολικής έκτασης του βουνού. Μετά το ελατόδασος, από τα 1.700 μέτρα και πάνω, ξεκινάει η υποαλπική και αλπική βλάστηση με τα εκτεταμένα λιβάδια που διακόπτονται από μικρούς θάμνους.

Το σημείο που τα ελατοδάση συναντάνε την μεικτή βλάστηση.

Στις κορυφές του βουνού φυτρώνουν διάφορα τοπικά ενδημικά είδη, όπως η Achillea barbeyana,το Alyssum nerbonense tenuicaule, η Campanula columnaris, το Verbascum reiseri, η Caphalaria glaberrima αλλά και τουλάχιστον δέκα ενδημικά των βουνών της Ρούμελης και δεκάδες ενδημικά της  Ελλάδας. Ωστόσο, απαντώνται και είδη που δεν είναι ενδημικά, αλλά πολύ σπάνια, όπως το Geum heterocarpum, η Pinguicula balcanica, το Omphalodes luciliae και τα κρινάκια Lilium martagon, L. chalcedonicum. Στις αρχές τις άνοιξης και με το λιώσιμο του χιονιού, τα αλπικά λιβάδια κατακλύζονται από τους εκθαμβωτικούς κρόκους του είδους Crocus veluchensis που καλύπτουν το τοπίο σαν ένα μπλε χαλί. Άλλα σημαντικά φυτά που συναντά κανείς στα Βαρδούσια είναι η Arabis subflava, η καμπανούλα Campanula topaliana delphica,  η Aubrieta gracilis, η σπάνια ασπέρουλα Asperula boissieri, ο Astragalus pamphylicus, η Achillea pindicola, η Saxifraga spruneri, οι βιόλες VIola aetolica, V. graeca, V. poetica και οι ορχιδέες Dactylorhiza baumanniana, D. saccifera, Gymnadenia conopsea, Listera ovata, Orchis provincialis, O. laxiflora, O. mascula, O. pallens, Ophrys spruneri, O. zeusii, κ.ά.

Οι κρόκοι του είδους veluchensis κατακλύζουν τα αλπικά οροπέδια.

Η ορχιδέα Orchis pallens φυτρώνει κάτω από τα έλατα

 

Από την πλευρά της ορνιθοπανίδας στα Βαρδούσια ζούνε χρυσαετοί, φιδαετοί, γερακίνες, σφηκιάρηδες, πετρίτες, μπούφοι και άλλα αρπακτικά ενώ πριν από λίγα χρόνια πάνω από τις κορφές του βουνού πετούσαν όρνια και ασπροπάρηδες. Τα Βαρδούσια θεωρούνται ένα από τα τελευταία σημεία στην ηπειρωτική Ελλάδα όπου ζούσε ο γυπαετός, αυτό το θαυμαστό αρπακτικό που ζει πλέον μόνο στην Κρήτη. Τα δάση της περιοχής είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τους δρυοκολάπτες ενώ η πετροπέρδικα που αφθονούσε στην περιοχή έχει περιοριστεί από το εντατικό κυνήγι. Άλλα σημαντικά πουλιά των δασών και των αλπικών είναι ο χουχουριστής, η χιονάδα, ο πυρροκότσυφας, ο τοιχοδρόμος, η κιτρινοκαλιακούδα,ο κόρακας, ο χιονοψάλτης, ο δεντροβάτης, ο γαλαζοκότσυφας, ο χιονοκότσυφας, η λοφιοπαπαδίτσα, ο πυρροβασιλίσκος, ο δεντροτσοπανάκος και η γερακότσιχλα.

Ένα σιρλοτσίχλονο πάνω σε μια αγριοτριανταφυλλιά

Η σπάνια αράχνη Eresus cinnaberinus

Ένα αγριόγιδο στα κάθετα βράχια των κορυφών

Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει είδη, όπως αλπικούς τρίτωνες, σαλαμάνδρες, κιτρινομπομπίνες, φρύνους, γραικοβάτραχους, τοιχογουστέρες, τρανόσαυρες, σαΐτες, νερόφιδα, σπιτόφιδα, δεντρογαλιές και οχιές. Από την μεριά των θηλαστικών στα Βαρδούσια ζούνε αγριογούρουνα, αλεπούδες, νυφίτσες, κουνάβια, ασβοί, σκίουροι, κ.ά. Παλιότερα στην περιοχή ζούσανε πολλά ζαρκάδια αλλά κυνηγήθηκαν τόσο που πλέον είναι εξαιρετικά σπάνια. Συχνά στις χαμηλότερες περιοχές του βουνού εμφανίζονται μικρές αγέλες λύκων και τσακαλιών. Ο πρωταγωνιστής, όμως, της πανίδας των Βαρδουσίων είναι το ακριβοθώρητο αγριόγιδο που η παρουσία του εδώ δηλώνει την νοτιότερη ευρωπαϊκή κατανομή του είδους. Το περήφανο αυτό θηλαστικό, έχει πιεστεί αρκετά από το παράνομο κυνήγι και πλέον στο βουνό επιβιώνουν μόλις 10 άτομα με το μέλλον να φαντάζει μάλλον δυσοίωνο.     

Το αρκουδοπούρναρο Ilex aquifolium

Πεταλούδα του είδους Melitaea didyma.

Ο πανέμορφος γρύλος Metaplastes pulchripennis

Ένα μπουκέτο από τα εδώδιμα μανιτάρια Pleurotus ostreatus

Ένας σκίουρος παρατηρεί, έτοιμος να εξαφανιστεί στο δάσος

Πως θα πάτε

Από την Αθήνα τα Βαρδούσια απέχουν περίπου 260 χλμ. Προτιμότερη διαδρομή είναι αυτή που κινείται στην Εθνική Αθηνών-Λαμίας με έξοδο στον Μπράλο. Από εκεί ξεκινάει μια πανέμορφη διαδρομή που περνάει από πυκνά δάση και καταλήγει στον Αθανάσιο Διάκο που είναι το πιο κοντινό χωριό στις ψηλότερες κορυφές του βουνού. Αν ερχόσαστε από τα βόρεια στρίβετε στην Λαμία και μετά από περίπου 30 χλμ. στρίβετε προς Σπερχειάδα και κατευθύνεστε προς τα χωριά Γραμμένη Οξιά και Αρτοτίνα που βρίσκονται στα βορειοδυτικά του βουνού.

 πηγή: http://www.naturagraeca.com