Η ορεινή Δωρίδα μετά την επανάσταση

Απόσπασμα από την εργασία του Nick Gionis, 

Φθιώτιδα-Φωκίδα: Ιστορική αναδρομή στην περιοχή (19ος-20ος αιώνας)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ: ΚΟΙΝΩΝΙΑ

 

Η Δωρίδα έχει πιο πολύ κτηνοτροφικό παρά γεωργικό προσανατολισμό. Συγκεκριμένα η πρωτεύουσα της επαρχίας, το Λιδωρίκι ήταν φημισμένο για ταπολλά γιδοπρόβατα που εξέτρεφαν οι κάτοικοί του στη δεκαετία του 1850. Οι κάτοικοι του δήμου Αιγιτίου, του οποίου η έδρα βρίσκεται στην ίδια τηνπρωτεύουσα της επαρχίας ασχολούνται με την κτηνοτροφία και προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τα πρόβατα για όλα τα αγαθά που μπορούν να τους αποδώσουν, όπως κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα και μαλλί. Τα υπόλοιπα χωριά του δήμου παράγουν ανάλογα προϊόντα εκτός από μερικές εξαιρέσεις οπότε καλλιεργούν δημητριακά και όσπρια. Ειδική περίπτωση όμως αποτελεί το χωριό Γρανίτσα. Το χωριό αυτό, με αρκετά εύπορους οικονομικά κατοίκους παράγει μετάξι κάτι το οποίο θεωρούνταν πολύ δύσκολο για να το καταφέρει κάποια ομάδα ανθρώπων εκείνης της εποχής, ειδικά σε έναν τέτοιο τόπο. (54)

Το Λιδωρίκι στο τέλος του 19 ου αιώνα θα παρουσιάζεται σαν μία πόλη πολυπληθής, μορφωμένη σχετικά και δραστήρια. Στην όλη θα λειτουργεί εκτός από ταχυδρομείο και σχολαρχείο, που θεωρούνταν ως βαθμίδα ανώτερης εκπαίδευσης από εκείνη στην οποία άνηκε το απλό δημοτικό σχολείο. Ο σχολάρχης της εποχής είναι ιδιαίτερα μορφωμένος και ενημερωμένος για τα πολιτικά τεκταινόμενα. Δεν διστάζει μάλιστα να κατακρίνει την πολιτική που ακολουθούσε εκείνη την εποχή ο Χαρίλαος Τρικούπης, δείχνοντας όμως τον σεβασμό του για τον Έλληνα πρωθυπουργό. (55)

Δημοτικό Σχολείο Λιδορικίου (Πηγή: lidoriki.com)

 Αντίθετα το χωριό το οποίο θεωρείται οπισθοδρομικό εκείνη την εποχή καιαπομονωμένο σε σχέση με τα υπόλοιπα είναι σύμφωνα με τον Deschamps, το Μαλαντρίνο. Σύμφωνα με τη διήγηση του γάλλου περιηγητή η πόλη δενεπικοινωνεί καλά με τον υπόλοιπο κόσμο, αφού το ταχυδρομείο που λειτουργείστο Λιδωρίκι πολλές φορές δεν έχει αλληλογραφία προς ανταλλαγή καιπαράδοση με το συγκεκριμένο χωριό. Ο πιο μορφωμένος του χωριού ήταν οιερέας του χωριού, ο οποίος εκτελούσε και χρέη δασκάλου μαθαίνοντας λίγαγράμματα σε όσους κατοίκους ενδιαφέρονταν. (56)

Μετά το δήμο Αιγιτίου, γεωγραφικά στα δυτικά του τοποθετείται ο δήμος Κροκυλείου. Ο συγκεκριμένος δήμος είχε δύο έδρες το χωριό Αρτοτίνα, ιδιαίτερη πατρίδα του Αθανασίου Διάκου κατά το θέρος και το χωριό Πενταγιοί κατά τον χειμώνα. Η θερινή πρωτεύουσα είναι αρκετά πολυπληθής καθώς είναι τομοναδικό χωριό από τα υπόλοιπα που ο πληθυσμός του ξεπερνά του χίλιους κατοίκους. Αντίθετα το αμέσως μικρότερο που είναι η χειμερινή πρωτεύουσα αριθμεί 701 στα μέσα του 19 ου αιώνα. Οι κάτοικοι και εδώ ασχολούνταιπερισσότερο με την κτηνοτροφία καθώς οι τόποι τους αν και πλούσιοι σε ύδατα δεν μπορούν να αποδώσουν καλή συγκομιδή λόγω του άγονου ορεινού εδάφουςκαι εξαιτίας της κάλυψης μεγάλων εκτάσεων από έλατα. Παράλληλα, οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα αποθαρρύνουν τους γηγενείς από το να φυτέψουν ελαιόδεντρα. Τα κυριότερα γεωργικά προϊόντα όμως που παράγονταιστις περιοχές είναι δημητριακά και όσπρια. Ορισμένα κηπευτικά εντοπίζουμε στα χωριά Κερασιά και Σουρούστι αλλά οφείλονται σε μικρές οικιακού μεγέθους παραγωγές, που οι κάτοικοι τις ονόμαζαν τότε περιβόλια. Τέλος το μοναδικό χωριό που εκμεταλλευόταν το δάσος που υπήρχε στην περιοχή ήταν ο Νούτσουμπρος, ενώ από αυτόν τον δήμο και συγκεκριμένα από το μικρό χωριό Αβορίτι καταγόταν ένας ακόμα αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης, ο στρατηγός Μακρυγιάννης. (57)

Αποκλειστικά σχεδόν στην ξυλεία της περιοχής θα βασιστεί όμως ένας άλλος δήμος. Ο δήμος Ποτιδανείας διαθέτει δημοτικό σχολείο όπως και άλλες πρωτεύουσες δήμων τις περιοχής. Είναι κατάφυτος από δρυ θα βασίσει τηντοπική οικονομία στην ξυλεία που του απέφεραν τα πολλά τέτοια δέντρα που βρίσκονται στην περιοχή του. Οι υπόλοιπες καλλιέργειες που εντοπίζονταν τότε στην περιοχή ήταν καλαμπόκι, σιτάρι και όσπρια. Η κτηνοτροφία εδώ περνά σε δεύτερη μοίρα από ότι στην υπόλοιπη επαρχία. Ο συγκεκριμένος δήμος εκτείνεται όμως μέχρι τις εκβολές του Μόρνου στην παραλία κοντά στα σύνορα του νομούμε την Αιτωλοακαρνανία. Η περιοχή αυτή θα είναι πολύ προβληματική για τους κατοίκους καθώς το έδαφός της είναι ελώδες. Η ελονοσία θα χτυπά το καλοκαίριτον τοπικό πληθυσμό ενώ δεν αναφέρεται καμία γεωργική δραστηριότητα. Πιο συγκεκριμένα ο τόπος περιγράφεται σαν ένα μεγάλο έλος γεμάτο καλαμιές. Θα χρειαστεί να περάσει πάνω από ένας αιώνα για να δημιουργηθεί η τεχνητή λίμνη του Μόρνου η οποία θα βοηθήσει στην αποξήρανση των παραποτάμων του ποταμού και κατά συνέπεια στην μείωση των κρουσμάτων διαφόρων ασθενειών, που έπλητταν την περιοχή. (58)

 (54) Γεώργιος Καψάλης,  Στη Φωκίδα του 1851: άνθρωποι, λίμνες, μετάξια, μπαμπάκια, Αθήνα, 1974, 44-48

(55) Gaston Deschamps,  Η Ελλάδα σήμερα: οδοιπορικό 1890-ο κόσμος του Χαρίλαου Τρικούπη, 

Αθήνα,Τροχαλία, 1992, 282-283.
(56) ο.π., 278-279.

(57) Γεώργιος Καψάλης,  Στη Φωκίδα του 1851: άνθρωποι, λίμνες, μετάξια, μπαμπάκια, Αθήνα, 1974, 48-53

(58) ο.π., 53-58 

Πηγή: www.academia.edu