Η πραγματική ιστορία της Μαρίας της Πενταγιώτισσας

 Κώστας Καψάλης (3-06-09) Πηγή: http://www.lidoriki.com 

Λίγο  πριν απ’ τα μέσα του 19ου αιώνα, και σε χρονολογία που δεν μπορεί μέχρι σήμερα να προσδιορισθεί, σ’ ένα απομονωμένο κεφαλοχώρι της Δωρίδας, τους Πενταγιούς, του σημερινού Δήμου Βαρδουσίων της Φωκίδας, έλαβε χώρα ένα συνταρακτικό γεγονός, που αναστάτωσε όχι μόνο την κοινωνία των Πενταγιών και των γύρω χωριών, αλλά και ολόκληρης της χώρας και ανέδειξε τη φωτεινή φυσιογνωμία της Μαρίας Δασκαλοπούλου, που στη συνέχεια, λόγω καταγωγής, ονομάσθηκε Πενταγιώτισσα, και που αποτελούσε, γιά την εποχή, μοναδικό φαινόμενο γυναικείας ομορφιάς, καπατσοσύνης, πνευματικής ωριμότητας και οραματικής ιδιοσυγκρασίας, γιά μιά καλύτερη ζωή, στην οποία η γυναίκα να πάψει να είναι πειθήνιος και άβουλος σύντροφος του άνδρα, χωρίς δικαιώματα και διεκδικήσεις .

Σαν ελεύθερος άνθρωπος η Μαρία Πενταγιώτισσα , δεν διέπραξε κανένα αδίκημα, αλλά με πάθος αγάπησε, όπως είχε δικαίωμα, ένα όμορφο και ψηλόκορμο παλληκάρι, απ’ το χωριό, τον Δημήτρη Τουρκάκη, και μάλιστα χωρίς φόβο και πάθος, και δεν έλρυβε το αίσθημά της αυτό, που αναστάτωσε την τοπική κοινωνία, που εκείνη την εποχή δεν δεχόταν προγαμιαίες σχ’εσεις και δεσμούς.

Η διάδοση του δεσμού αναστάτωσε την στενή κοινωνία των Πενταγιών, η οποία, εμμέσως πλην σαφώς, πίεζε διαρκώς και έντονα τον αδελφό και προστάτη της ορφανής από γονείς Μαρίας, Θανάση Δασκαλόπουλο, να λάβει μέτρα γιά τη διάλυση του δεσμού και την εξαφάνιση του φαινομένου, που υπήρχε κίνδυνος να επεκταθεί και σε άλλα κορίτσια του χωριού.

Ο Θανάσης, δάσκαλος κι’ αυτός, όπως ο πατέρας του, ήταν ως εκ τούτου, θεματοφύλακας των, τότε, ηθικών αξιών και τοπικών παραδόσεων του χωριού, θεώρησε τον εαυτό του υπόχρεο να ασκήσει επί της Μαρίας αφόρητη πίεση γιά να διακόψει βιαίως τον δεσμό αυτό, που γιά λόγους προσωπικούς δεν ενέκρινε, με βίαια μέσα και τρόπους, που εκείνη .ομως την εποχή ήταν παραδεκτά.
 

Πέρα ‘ομως απ’ αυτό , ο Δασκαλοθανάσης ήταν αντίθετος με τις απόψεις της Μαρίας, να διδάσκει τα κορίτσια του χωριού να μάθουν να διεκδικούν τα διακαιώματά τους, που δεν θα ‘πρεπε να υπολέιπονται εκείνων, των ανδρών. Σύμφωνη βέβαια, με τις απόψεις του Δασκαλοθανάση, ήταν και η κοινωνία των Πενταγιών, και φυσικά αντίθετη με τις απόψεις της Μαρίας, η θέση της οπόιας στο χωριό, πιά, είχε γίνει πολυ δύσκολη .
Η αφόρητη όμως αυτή κατάσταση και οι συνεχείς βιαοιπραγίες του αδελφού, σε βάρος της Μαρίας, που είχε πιά εξελιχθεί σε ενδοοικογενειακό καθημερινό .. πόλεμο, εξόργισε τον αγαπημένο της Δημήτρη Τουρκάκη, ο οποίος σε συνεργασία με άλλους συγχωριανούς (Θεοδωράκη κλπ) θέλησε να δώσει οριστική λύση στο πρόβλημα βγάζοντας απ’ τη…μέση το βάναυσο αδελφό.

Δεν είναι βέβαια δυνατόν να γνωρίζουμε τους πραγματικούς λόγους που οδήγησαν τον Τουρκάκη στην πράξη του, πιστεύουμε όμως ότι τον τύφλωσε η δύναμη της απέραντης αγάπης του γιά την Μαρία.

Ας παρακολουθήσουμε όμως, βήμα- βήμα, την εξέλιξη της πραγματικής ιστορίας της Μαρίας της Πενταγιώτισσας, όπως καταγράφεται στο ακόλουθο έμμετρο δημώδες λαϊκό ποίημα, που βρέθηκε πολύ-πολύ αργότερα απ’ το περιστατικό, και το οποίο πιστεύουμε πως γράφτηκε, ίσως, στα πρώτα χρόνια του προηγούμενου αιώνα, από άγνωστο δημιουργό .

ΜΑΡΙΑ Η ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΙΣΣΑ

Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά

και στο Χρυσό Κριάρια,

και στης Μαρίας την ποδιά

σφάζονται παλλικάρια .

*

Γέννημα , θρέμμα Πενταγιών

η ξακουστή Μαρία ,

αρχοντικό περπάτημα

το βλέμμα με λατρεία .

*

Η ομορφιά σου η πολλή ,

των Πενταγιών η γέννα ,

βγήκε από όμορφο χωριό

με του λαού την πένα .

*

Το σπίτι σου σε φρόντιζε ,

δεν σ’ έστελνε χωράφι ,

μον’ γράμματα σε μάθαινε

μη μείνεις και στο ράφι .

*

Ήσουν γυναίκα παινευτή ,

των γυναικών ο λόγος

γιά σένα εσυζήταγαν

στων αλωνιών το σκότος .

 Η έμμετρη ιστορία της Μαρίας, έχει 145 στροφές και όπως προείπαμε θα πρέπει να έχει γραφτεί από .. άγνωστο λαϊκό δημιουργό του χωριού, η της ευρύτερης περιοχής.

Θα πρέπει ακόμα εδώ να διευκρινίσουμε, πως ο Δημήτρης Τουρκάκης, ήταν Πενταγιώτης, και δεν είχε καμιά σχέση με τους Τουρκάκηδες του Λιδορικίου η και άλλων χωριών, γιατί υπήρχαν σε όλα σχεδόν τα χωριά οικογένειες μ’ αυτό το επίθετο, και μάλλον θα πρέπει να ήταν απ’ τις οικογένειες των Τούρκων που παρέμεινα στα χωριά μας μετά την απελευθέρωση.

Υπάρχει επίσης και μία σχετική μεταγενέστερη (04-09-2012) ανάρτηση του Κώστα Καψάλη με τίτλο Μαρία Πενταγιώτισσα.