Διηγήσεις και Μύθοι για τα Βαρδούσια

 Γενικά για τα βουνά υπάρχουν πλήθος μύθων και παραδόσεων που αναφέρονται σε διάφορες δοξασίες ή σε γεγονότα της ζωής που τα τύλιξε ο μύθος και μ΄ αυτή τη μορφή έφτασαν μέχρι σήμερα.

1 Διαδεδομένος μύθος που σε πολλούς ήταν πιστευτός, ήταν αυτός του καλογέρου που ασκήτευε στην κορυφή του βουνού, σε κάποια σπηλιά. Μύθος κοινός αναφερόμενος σε πολλά ελληνικά βουνά. Για τα Βαρδούσια αναφέρονται δύο τέτοιες τοποθεσίες. Μια κοντά στην κορυφή του Κόρακα, στην Ασκητότρυπα* και μία στο Μοναστηράκι, κοντά στην καρυά της Αρτοτίνας. Μύθος αναφέρεται ότι κάποιος καλόγερος που ασκήτευε εκεί και σε κάποιον χειμώνα πέθανε. Βρήκαν γραμμένα λοιπόν, τα εξής «ούτε από πείνα υπέφερα, ούτε από δίψα, παρά απ΄ τη βουή του βουνού».

2 Για τα Βαρδούσια υπάρχει και άλλος μύθος που που διηγείται το πως μοίράσαν το νερό υπογείως οι παλιοί κάτοικοι της Ανω Μουσουνίτσας και Βελούχοβου. Έβαλαν στον αγωγό της Ανω Μουσουνίτσας τραγόμαλλα που τα στούπωσαν και ετσι λιγόστεψε η ροή του νερού. Για το νερό αυτό γράφει ο Αθανάσιος Ευστ. Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Η κοινότητα Αθανασίου Διάκου (πρώην Άνω Μουσουνίτσα)»: το χωριό μας εχει πολλά νερά, τα οποία πηγάζουν από πολλές πηγές, μεγαλύτερη των οποίων είναι το Κεφαλόβρυσο.
Το νερό κατά τις αφηγήσεις φθάνει στο Κεφαλόβρυσο από ένα υπόγειο ποτάμι, το οποίο με διακλάδωσή του τροφοδοτεί το Βελούχοβο (Κάλλιο Δωρίδας). Οι συγχωριανοί μας σφηγούνται πολλά γι' αυτό το υπόγειο ποτάμι.

Βελούχοβο, πηγή: topoguide.gr

 

 
3 Άλλος μύθος για τα Βαρδούσια λέει αναφερόμενος στα νερά του βουνού. Έρχονταν ξένοι να μετρήσουν τις πηγές. Όλη μέρα περπατούσαν και τις μετράγαν, αλλά μόλις νύχτωνε ερχόταν μια Λάμια και τους έτρωγε. Έτσι κανείς δεν μπορούσε να μάθει πόσες πηγές είχε το βουνό. Μια φορά ξεκίνησαν δύο μαζί και τη νύχτα κοιμήθηκαν ανάποδα, το κεφάλι του ενός στα πόδια του άλλου. Όταν τους είδε η Λάμια είπε: «Σαράντα πηγές φυλάω και εκατό βρυσούλες, τέτοιο τέρας με δύο κεφάλια πρώτη φορά βλέπω». Δεν τους πείραξε. Έτσι έμαθαν τις πηγές των Βαρδουσίων.

 

Πηγή: Εφημερίδα Κονιάκος ΑΦ 117 (ΑΠΡ-ΜΑΙ-ΙΟΥΝ 2021) 

 

***

* Σε σχέση με το δημοσιευόμενο στο υπ’ αριθμ. 117/2021 φύλλο της εφημερίδα μας κείμενο, με τον τίτλο «ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΒΑΡΔΟΎΣΙΑ», εκθέτω τα ακόλουθα:

Αναφορικά με την αναφερόμενη στο δημοσίευμα αυτό «Ασκητότρυπα», αυτή δεν είναι παρά η Καλογηροσπηλιά, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο 2000 μέτρων περίπου κάτω από τη θέση «πάτημα» της Πέρα Κλεισούρας των Βαρδουσίων. Εκεί εμόνασε ένας καλόγηρος, αγνώστου επωνύμου, από την Κάτω Μουσουνίτσα. Τον τροφοδοτούσαν οι κτηνοτρόφοι της περιοχής και τα μέλη της πατρικής του οικογένειας. Αλλά οι καιρικές συνθήκες κατά χειμώνα σε αυτό το ύψος του βουνού είναι ανελέητες. Η θερμοκρασία κατεβαίνει στους μείον 40ο βαθμούς, η οποία διαρκεί, με αποτέλεσμα ο άτυχος καλόγερος να μη μπορέσει να αντέξει και να αποβιώσει μάλλον από πνευμονία. Ως «η βουή του βουνού» εννοεί ο καλόγερος αυτό το ελαφρό αεράκι του βουνού που κάνει τα έλατα να θροΐζουν και να μεταφέρει έντονα την παγωνιά εντός της απροστάτευτης Σπηλιάς. Σημειωτέον, ότι στην πατρική οικογένεια του Καλογήρου αποδόθηκε ακολούθως το όνομα «Καλογήρου» ως παρωνύμιο, το οποίο καθιέρωσαν μέλη της οικογενείας αυτής και ως επώνυμο. Ένας από τους τελευταίους απόγονους των Καλογήρου ήταν ο Ιωάννης Καλογήρου, συνταξιούχος αυτοκινητιστής, ο οποίος νυμφεύτηκε από τον Κονιάκο την Ελένη Αθαν. Λιάπη (Βαΐα), την αποκαλούμενη «Καραγκούνα» και κατοικούσε στην Καλλιθέα επί της οδού Ανδρομάχης. 

Όσον αφορά τους μύθους των Βαρδουσίων, αυτοί είναι αρκετοί. Κατά την 10ετία του 1920 ο Μανίκας (Γεώργιος Δ. Μάρκος) και ο Παπαδάκης (Γεώργιος Ιων. Κολοβός) έβοσκαν τα καλοκαίρια τα προβατοποίμνιά τους στην πέρα Κλεισούρα (Κοτρώνα) των Βαρδουσίων. Διηγήθηκαν αυτοί ότι ένα καλοκαίρι τα μεσάνυχτα ερχόταν επί πολλές νύχτες μουσική με κλαρίνα από το νότο, την Αγράδα και το Μιχαίϊκο, συνέχιζε στα Ζηρέλια και κατέληγε απέναντι στη Νεραϊαδότσουμα. Μάλιστα ο Κολοβός επέμενε ότι άκουγε δυνατά την μουσική αυτή, δεν τον πίστευαν οι Κονιακίτες και τον κορόιδευαν.

Για την Νεραϊδότσουμα, ρώτησα μικρός τσοπάνηδες της Κλεισούρας γιατί τη ράχη αυτή την λένε έτσι και η απάντηση ήταν, ότι την κατοικούσαν Νεράιδες, οι οποίες πήγαιναν τα μεσάνυχτα στη Κρύα Βρύση στο «Παλιοκάτουνο» και λούζονταν, αλλά δεν τις είδε κανένας. Όλα λοιπόν προϊόντα της ανθρώπινης φαντασίας; Ή όχι;

Γ.Ν.Μ.

Πηγή: Εφημερίδα Κονιάκος ΑΦ 119 (ΟΚΤ-ΝΟΕ-ΔΕΚ 2021) 

Κατατέθηκε Περιβαλλοντική Μελέτη έρευνας βωξίτη στην Γκιώνα

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Α. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΕΤΑΙΡΕΙΑ IMERYS ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΤΗ ΓΚΙΩΝΑ

04/10/2021

 

 

 Με αφορμή την κατάθεση από την εταιρεία IMERYS Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το έργο «ερευνητικών γεωτρήσεων βωξίτη και οδών πρόσβασης στην ευρύτερη περιοχή όρους Γκιώνα εντός του Δημόσιου Μεταλλείου HANSA και των Ο.Π. 255,256,257,292 και 318 των Δήμων Δελφών και Δωρίδας της Π.Ε. Φωκίδας», είχα στις 04/10/2021 συνάντηση με τον C. Poignon, Διευθυντή Λειτουργιών της Εταιρείας IMERYS και με στελέχη της εταιρείας. 

 
Θεωρώ, πως οφείλω να μεταφέρω τα σημεία της συζήτησης αυτής. 

 

Α. Τα ειδικά θέματα που συζητήθηκαν, με την παρουσίαση χάρτη από πλευράς της Εταιρείας, όπου αποτυπώνεται το αίτημα για πεδία έρευνας και ερευνητικές γεωτρήσεις, αφορούσαν:
 

1. Τις περιοχές ΠΥΡΓΟΣ και ΜΠΟΤΣΙΚΑ, πάνω από τη Συκιά. Βρίσκονται σε προστατευμένη περιοχή, πάνω από ορθοπλαγία και το Λαζόρεμμα, περιοχές με ιδιαίτερα γεωλογικά χαρακτηριστικά και υδατικά συστήματα.

Για την περιοχή έθεσα τον ακόλουθο προβληματισμό:
Σε ότι αφορά τα στοιχεία της μελέτης, για τα υδατικά συστήματα της περιοχής, δεν υπάρχει εκτενής αναφορά, καταγραφή πηγών, ρεμάτων απορροής και κύρια συσχέτισης υπόγειων υδατικών συστημάτων. Κυρίως επιπτώσεων επ αυτού, όχι μόνο από ερευνητικές γεωτρήσεις, αλλά κύρια, αν η εταιρεία πάρει άδεια, από εξορύξεις, με το «σύστημα ΥΔ EL04 Σύστημα υδροφοριών λεκάνης άνω Μόρνου EL0400220 Συσχέτιση με Επιφανειακά Υδατικά Συστήματα– Χερσαία οικοσυστήματα, ΥΥΣ διασχίζεται από τον ποταμό Μόρνο. Τα συσχετιζόμενα χερσαία οικοσυστήματα είναι: GR2450004 – SCI, ΕΖΔ (SAC) - παραλιακή ζώνη από Ναύπακτο έως Ιτέα»

Μας προκαλεί εντύπωση η απουσία θέσης της ΕΥΔΑΠ καθώς ο ποταμός Μόρνος μαζί με Εύηνο είναι τα βασικά υδατικά συστήματα για τον ταμιευτήρα Μόρνου και υδροδότηση Αττικής.


2. Θεωρούμε σημαντικές τις επιπτώσεις στον πληθυσμό των αγριόγιδων, στις περιοχές προστασίας ορνιθοπανίδας (SPA), ενώ στην αναφορά της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων υπάρχει εκτίμηση για μέτριες επιπτώσεις,

«αναμένεται να έχει μέτριες επιπτώσεις στο είδος, κυρίως λόγω όχλησης αλλά και λόγω συνδυασμού πιέσεων από άλλους παράγοντες όπως η διευκόλυνση της πρόσβασης στους λαθροθήρες στον πυρήνα της κατανομής του είδους στην Γκιώνα και η παρουσία κοπαδιών αιγοπροβάτων στην ανωδασική ζώνη τους θερινούς μήνες. Να σημειωθεί ότι η λαθροθηρία αποτελεί τη σημαντικότερη απειλή για το είδος στην Ελλάδα».



3. Για τις περιοχές προστασίας ορνιθοπανίδας (SPA).

Πεδία έρευνας, γεωτρήσεων, διάνοιξης οδών σε βρίσκεται σε περιοχές προστασίας οικοτόπων (SAC), τμήμα της περιοχής μελέτης εμπίπτει εντός της περιοχής του δικτύου Natura 2000 «Όρος Γκιώνα» (GR2450002) και στις περιοχές προστασίας ορνιθοπανίδας (SPA) τμήμα της περιοχής μελέτης εμπίπτει εντός της περιοχής του δικτύου Natura 2000 «Κορυφή Όρους Γκιώνα, Χαράδρα Ρεκάς, Λαζόρεμα και Βαθιά Λάκκα» (GR2450007).

Έθεσα τα ακόλουθα ζητήματα:

3.1. Είναι περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και υψηλής περιβαλλοντικής σπουδαιότητας, που ποτέ έως τώρα δεν είχαν παρεμβάσεις ή εμφανείς παρεμβάσεις στα 80-90 χρόνια της μεταλλευτικής δραστηριότητας στην περιοχή.

3.2. Η διάνοιξη οδών θα επηρεάσει τις περιοχές.

3.3. Είναι θέμα δικαιοσύνης, που οφείλουμε στις επόμενες γενιές, να ανακηρυχθεί σε εθνικό πάρκο κορυφογραμμή Γκιώνας, Πυραμίδα, Πλατυβούνα, Βαθιά Λάκα, Πύργος και Μπότσικας πάνω από την Συκιά, Λαζόρεμα, Ρεκκά, Λάκα του Καρβούνη

Από πλευράς της Εταιρείας IMERYS για τις περιοχές προστασίας ορνιθοπανίδας (SPA) «Κορυφή Όρους Γκιώνα, Χαράδρα Ρεκάς, Λαζόρεμα και Βαθιά Λάκκα» (GR2450007) υπήρξε η θέση ότι είναι πεδία έρευνας, όχι όμως ερευνητικών γεωτρήσεων. Ερευνητικές γεωτρήσεις θα γίνουν στην πίσω πλευρά του καταφύγιου του Πεζοπορικού Ομίλου Αθηνών στη Γκιώνα.

 

4. Για τις περιοχές της Δ.Ε Καλλιέων και την Καλοσκοπή.


Έθεσα τα ακόλουθα ζητήματα:

Υπόγεια ύδατα και πηγές υπάρχουν και σε Δ.Ε. Καλλιέων.

Αποτελεί χωροταξικό και περιβαλλοντικό οικοσύστημα για το ορεινό τόξο της Φωκίδας.

Από πλευράς της Εταιρείας IMERYS η επιχειρηματολογία ήταν, ότι απομακρύνονται τα πεδία έρευνας από τα χωρία της περιοχής και προτίθενται να κάνουν ερευνητικές γεωτρήσεις κατά μήκος των δρόμων που ήδη υπάρχουν.

Για κάθε περιοχή, για σημεία διάνοιξης οδών και γεωτρήσεων, η συζήτηση θα ήταν χρήσιμο να γίνει επί χάρτη.

 

Β. Γενικό πλαίσιο στρατηγικής και διλλημάτων για την περιοχή που συζητήθηκε :

Ο Μεταλλευτικός Κώδικας και το χωροταξικό της Στερεάς, του ΦΕΚ 299/14.12.2018 " Έγκριση Αναθεώρησης του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και Περιβαλλοντική Έγκριση αυτού", είναι σαφώς υπέρ των δραστηριοτήτων μεταλλείας.

Όμως, η Μεταλλεία μπορεί και αναπτύσσεται σε καθεστώς κοινωνικής συναίνεσης. Με διαφάνεια στις σχέσεις μεταξύ συστημάτων διοίκησης και αποφάσεων και με ορίζοντα στις ανάγκες των κοινωνιών και περιοχών για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα στο σήμερα και στο μέλλον.

Αναγνωρίζουμε το ότι ο Βωξίτης είναι σημαντικό προϊόν για την Εθνική Οικονομία και η εξόρυξη του είναι η αρχή μιας πλήρους καθετοποιημένης διαδικασίας παραγωγής στην Ελλάδα, με παραγωγή αλουμίνας, αλουμινίου, οικοδομικών και τελικών προϊόντων αλουμινίου.

Η ανάπτυξη και διαχείριση των αποθεμάτων βωξίτη, υλικού μη ανανεώσιμου, αποτελεί εδώ και δεκαετίες ευθύνη των εταιρειών. Αυτή η ευθύνη για ύπαρξη ή μη ικανών αποθεμάτων σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, δεν είναι δίκαιο να μεταφέρεται στις επιλογές της κοινωνίας για περιβάλλον χωρίς παρεμβάσεις. Υπάρχει στην περιοχή εμπειρία δεκαετιών. Η Κοινωνία ζητά μόνο κανόνες και δεδομένες περιοχές προστασίας.

Αναγνωρίζουμε ότι υπάρχουν θέσεις εργασίας στην ευρύτερη περιοχή. Κάθε θέση εργασίας την θεωρούμε σημαντική, δεν θέλουμε να χαθεί καμιά. Θέλουμε την ανάπτυξη της μεταλλείας να βάση αυστηρών κανόνων υγιεινής και ασφάλειας εργασίας, εργασιακής δικαιοσύνης και αυστηρών κανόνων περιβαλλοντικής προστασίας και υποχρεώσεων αποκατάστασης.

Εκτός πλαισίου συζήτησης με την IMERYS, κατά την 04/10/2021 , θα ήθελα να επισημάνω: 

Γ. Έχουμε την ανάγκη της συνολικής εικόνας και στρατηγικής.

Υπάρχει ανάγκη, για όλους μας, συνολικής στρατηγικής για την περιοχή. Σαφώς θα έχει πολιτικό προσανατολισμό και περιεχόμενο. Δεν έχουμε όμως ακόμη σαφή δεδομένα, όπως :

Τι συμβαίνει και τι θα συμβεί με τα ύδατα , υπόγεια και επιφανειακά, σε σχέση όχι μόνο με την μεταλλεία ή άλλες δραστηριότητες, αλλά ΚΑΙ με την κλιματική αλλαγή.


Τι θέλουμε για το Ορεινό Τόξο του Νομού. Ποιες περιοχές μπορούν να ανακηρυχθούν Εθνικά Πάρκα, ποιες περιοχές να μπουν σε ζώνες οικιστικής, χωροταξικής, περιβαλλοντικής προστασίας.

Πως η Μεταλλεία, επενδύοντας σε νέες τεχνολογίες και συστήματα ασφάλειας, μπορεί να μειώνει συστηματικά αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Τέλος, να κατανοήσουμε όλοι πως ο δημόσιος διάλογος βοηθά. Χωρίς να χρειάζεται να συμφωνήσουν όλοι με όλους.

Θα βοηθούσε λάθη, παραλείψεις, περιβαλλοντικές ενστάσεις επί και αυτής της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων να συζητηθεί με πρωτοβουλίες των Δήμων Δελφών και Δωρίδας, αν και ο καθένας ως Πολίτης ή Φορέας ,μπορεί να καταθέσει ενστάσεις επ αυτής.

Θα ήταν επίσης ωφέλιμο βήμα να συζητήσουμε εφ όλης της ύλης για το τι θέλουμε για το ορεινό τόξο του νομού.

http://mapsportal.ypen.gr/layers/geonode:katafygio_agrias_zois

https://ypen.gov.gr/perivallon/viopoikilotita/prostatevomenes-perioches/

http://wfdver.ypeka.gr/wp-content/uploads/2020/06/EL04_1REV_P07_Taxinomisi_YYS.pdf

(http://www.hellaspath.gr/index.php?p=2&m=1&mntid=17).

https://contentarchive.wwf.gr/images/pdfs/Porisma-GIONA.pdf

Ψηλό Χωριό, Κερασιά, Κριάτσι λένε ΟΧΙ στις ανεμογεννήτριες

Ομοσπονδία Συλλόγων και Δωρική Αδελφότητα στηρίζουν τις θέσεις των 3 χωριών

Κοινή θέση Δ.Σ. Συλλόγων Υψηλού Χωριού, Κερασιάς και Κριατσίου

 
Διαβάζοντας τη ΜΠΕ, αλλά και ως γνώστες του χώρου και κάτοικοι των παρακείμενων και όμορων προς την  κατασκευή αιολικού πάρκου χωριών, διαμαρτυρόμαστε και θεωρούμε αυτήν απαράδεκτη για τους παρακάτω λόγους:  
 
1. Το υπό κρίση αιολικό πάρκο πρόκειται να κατασκευαστεί σε ένα παρθένο ελατόδασος κεφαλληνιακής ελάτης απείρου κάλλους και μοναδικής ομορφιάς. Σημειωτέον ότι μιλάμε για τα Βαρδούσια Όρη, ένα εξίσου  ιερό  βουνό  με  τον  Όλυμπο,  βουνό  το  οποίο  εξαιρέθηκε  από  τη  σε  αυτό  εγκατάσταση  ανεμογεννητριών.  

 

a. Η  οικολογική  καταστροφή  και  η  υποβάθμιση  του  φυσικού  περιβάλλοντος θα  είναι ανεπανόρθωτη, καθώς ο τεράστιος όγκος που απαιτείται για την κατασκευή των ανεμογεννητριών θα έχει ως αποτέλεσμα την άμεση αλλοίωση του υδροφόρου ορίζοντα αφού στο σημείο υπάρχουν πηγές που τροφοδοτούν με πόσιμο νερό τα γύρω χωριά. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανησυχητική μείωση του υδροφόρου ορίζοντα και υπάρχουν καταγεγραμμένα προβλήματα στην υδροδότηση των γύρω χωριών, όλα σε γνώση της δημοτικής αρχής.  

 

b. Η διάνοιξη των δρόμων θα αλλάξει ανεπανόρθωτα τη μορφολογία του βουνού  το οποίο θα σκαφτεί,  γεγονός  που  σημαίνει  ότι  θα  αποψιλωθεί ελατόδασος  και  κεδρόδασος  πολλών στρεμμάτων και θα  καταστραφεί  το  αλπικό  τοπίο, το  οποίο  στη  μελέτη  παραπλανητικά χαρακτηρίζεται ως ‘χορτολιβαδικές εκτάσεις’. Στη μελέτη αναφέρεται ως πρόσθετη κατασκευή η αποκατάσταση πρανών επιχωμάτων και η αναδάσωση, είναι δεδομένο όμως πως καμιά από αυτές τις ενέργειες δεν θα συντελέσει στην επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση.  

 

c. Παρ’ ότι προβλέπεται αποκατάσταση του εδάφους και του χώρου στην περίπτωση παύσης λειτουργίας του ΑΣΠΗΕ, είναι προφανές ότι οι τεράστιες βάσεις από οπλισμένο σκυρόδεμα που θα έχουν  πληγώσει ανεπανόρθωτα το βουνό είναι αδύνατο να απομακρυνθούν εντελώς και να επανέλθει το τοπίο στην αρχική του μορφή.  

 

d. Δάσος σημαίνει χλωρίδα και πανίδα, οι οποίες σύμφωνα με τη γνωμοδότηση της Ελληνικής Ορνιθολογικής  Εταιρίας  θα  υποστούν  σοβαρές  επιπτώσεις.  Η  γνωμοδότηση  της  ΕΟΕ  είναι λεπτομερέστατη, με παραπομπές και αναφορές, γι’ αυτό και δείχνουμε την πλήρη στήριξή μας σε
αυτή.

 

e. Τεράστια παράλειψη της μελέτης είναι η μη αναγνώριση του φυσικού κάλλους, γεγονός που έχει καταστήσει την περιοχή πόλο έλξης για ορειβάτες, αθλητές και κάθε είδους φυσιολάτρες. Το ίδιο αυτό φυσικό κάλλος έχει οδηγήσει τόσο τους καταγόμενους από τα γύρω χωριά αλλά και τρίτους να χτίσουν νέα σπίτια ή να βελτιώσουν τα παλαιότερα και τις υποδομές των οικισμών τους  ενώ έχουν χτιστεί ξενώνες και μικρές ξενοδοχειακές μονάδες (Διχώρι, Αρτοτίνα, Πενταγιού, Κροκύλειο κλπ.). Μάλιστα, έχουν δημιουργηθεί καινούριες κτηνοτροφικές μονάδες και έχουν αναβιώσει μετά από χρόνια παραδοσιακές ταβέρνες και καφενεία. Η ήπια αυτή ανάπτυξη αποτελεί τη μοναδική πηγή εσόδων των κατοίκων της περιοχής. Η ΜΠΕ παραγνωρίζει την ήπια αυτή τουριστική ανάπτυξη που έχει ξεκινήσει στην περιοχή και λανθασμένα χαρακτηρίζει τους οικισμούς ‘μικρούς’ και ‘στάσιμους’ βασιζόμενη μόνο σε στατιστικά στοιχεία απογραφής και όχι σε πραγματικά δεδομένα της καθημερινότητας. Να αναφέρουμε εδώ, ο παραπάνω χαρακτηρισμός αναιρείται σε άλλο σημείο της ΜΠΕ που αναφέρεται πως: «Από τα στοιχεία του παραπάνω πίνακα κατά τη δεκαετία 2001/2011 εμφανίζεται ποσοστιαία πληθυσμιακή αύξηση κατά 25,32 % στον υπό εξέταση Δήμο που είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αύξηση της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (-1,93%) και του Νομού Φωκίδας (6,54%).» (σελ. 90-91).

 
f. Εδώ, πρέπει να επισημανθεί και το γεγονός ότι ο Δήμος Δωρίδος έχει αναθέσει εκπόνηση μελέτης εμπειρογνωμοσύνης για τη δημιουργία διαδρομών φυσιολατρίας (πεζοπορίες, ποδήλατο βουνού κ.α.) και γενικότερα ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού στη Δ.Ε. Βαρδουσίων. Επίσης, από πλευράς Δήμου θα υλοποιηθεί άμεσα και η δημιουργία Βοτανικού Κήπου στην Πενταγιού Δ.Ε. Βαρδουσίων για την μελέτη και ανάδειξη της χλωρίδας της περιοχής.  

 

2. Άλλες παραλείψεις της μελέτης:  

a. Η ΜΠΕ επίτηδες αγνοεί την ύπαρξη ιστορικών κτισμάτων στην περιοχή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το εκκλησάκι ‘Άγιος Νικόλαος’ το οποίο φαίνεται ακόμα και στο χάρτη της ίδιας της Μελέτης, που απεικονίζεται μάλιστα μέσα στο πολύγωνο του αιολικού πάρκου (ανάμεσα στις Α/Γ 2 και 3). Αυτό έχει αποκρυβεί προφανώς για να μην εκδοθεί αρνητική γνωμοδότηση της Υπηρεσίας Νεότερων Μνημείων Δυτικής Ελλάδας.  Η εν λόγω Υπηρεσία εξέδωσε θετική υπό προϋποθέσεις γνωμοδότηση (Α.Π. 382642) αναφέροντας πως "Σε περίπτωση όμως που  στην περιοχή του έργου εντοπιστούν ακίνητα ή κινητά νεώτερα πολιτιστικά αγαθά ή οποιεσδήποτε παραδοσιακές κατασκευές, όπως πέτρινα γεφύρια, παλαιά κτίσματα (...) πρέπει να ενημερώσετε  άμεσα την Υπηρεσία μας,  προκειμένου να ενεργήσει για την καταγραφή και στη συνέχεια την  προστασία τους." Έτσι, ενημερώθηκε από το Σύλλογο Υψηλοχωριτών και τον Πρόεδρο της  Τοπικής Κοινότητας στις 23/9, για τα χαρακτηριστικά του μνημείου:  

i. Είναι γνωστό ως "Άγιος Νικόλαος ο Μαγιάτικος" και υπάρχουν μαρτυρίες πως μέχρι το 1957 ανέβαιναν τα σχολεία των γύρω χωριών κάθε Μάιο ως σχολική εκδρομή (Ψηλό Χωριό, Κριάτσι,  Κερασιά,  Διχώρι).  Η  δημιουργία  του  υπολογίζεται  κοντά  στο  1850 και χρησιμοποιούταν ως εκκλησία και τόπος συνάθροισης.

ii. Βρίσκεται σε πολύ υψηλό υψόμετρο και παρά τη δυσκολία πρόσβασης, τα χωριά που προαναφέρθηκαν το επισκέπτονταν συχνά όχι μόνο για θρησκευτικούς λόγους αλλά και για γλέντια, συναθροίσεις και αναψυχή.  

iii. Αποτελεί ένα από τα πιο παλιά μνημεία της περιοχής μας  και ακόμα και σήμερα το επισκέπτονται πεζοπόροι, ορειβάτες και κάτοικοι των γύρω χωριών μετά από ανάβαση αρκετών ωρών.  iv. Είναι χτισμένο με ξερολιθιά, οι τοίχοι της οποίας διατηρούνται ακόμα, και γίνονται συζητήσεις εδώ και καιρό για τη διαδικασία συντήρησης και αναστήλωσής της από ιδιώτες και το Σύλλογο Υψηλοχωριτών.  

 
b. Το έργο βρίσκεται μεταξύ 3 προστατευόμενων ζωνών (ΖΕΠ «Όρος Βαρδούσια» GR2450008 και ΕΖΔ  «Όρη  Βαρδούσια»  GR2450001,  Καταφύγιο  Άγριας  Ζωής  K627  «Καναλάκια-Ψηλά Πλατάνια»), που αν και επίσημα δεν ανήκει εντός των ορίων τους, συνορεύει με αυτά και αποτελεί πέρασμα για πλήθος πτηνών. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την Γνωμοδότηση της Ελ. Ορνιθολογικής Εταιρίας το οποίο αξίζει να αναφερθεί: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητάει από την Ελληνική Διοίκηση να μην διαιωνίζεται αυτή η εσφαλμένη ερμηνεία της Οδηγίας, που επιτρέπει σε έργα εκτός περιοχών NATURA αλλά σε κοντινή απόσταση με αυτές (οπότε δύναται να έχουν επιπτώσεις σε αυτές) να αδειοδοτούνται χωρίς δέουσα εκτίμηση.

 

c. Η θετική γνωμοδότηση της Διεύθυνσης Δασών Φωκίδας (Αρ. Πρωτοκόλλου  189045)  είναι ενδεικτική της προχειρότητας και βιασύνης με την οποία αντιμετωπίζεται η κατάσταση από τους αρμόδιους φορείς. Σχεδόν ειρωνικά, γίνεται η παραδοχή της «σημαντικής περιβαλλοντικής και οπτικής όχλησης», ωστόσο δίνεται θετική υπό προϋποθέσεις γνωμάτευση.  
 
d. Η ΜΠΕ παραγνωρίζει ότι η περιοχή της Φωκίδας είναι μια σεισμογενής περιοχή, βασιζόμενη στη σεισμικότητα μέχρι το έτος 1982. Ενώ αν κανείς μελετήσει τα δεδομένα των πρόσφατων ετών 2000 έως 2021 θα διαπιστώσει μεγάλη σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή, ιδίως στα παράλια του Κορινθιακού κόλπου.  
 
e. Σύμφωνα με την μελέτη του έργου, η προβλεπόμενη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι τον Υ/Σ Μαραθιά γίνεται δια μέσου επαρχιακών-εθνικών οδών με γραμμή όδευσης περί τα 70 χλμ. Εύλογα, λοιπόν, δημιουργούνται τα ερωτήματα:

i. Η απόσταση είναι πολύ μεγάλη (ίσως μοναδική στην Ελλάδα για μια τέτοια ιδιωτική επένδυση) αφού στο παρελθόν εταιρίες με άδειες για τα αιολικά πάρκα στην Δ.Ε. Βαρδουσίων αποθαρρύνθηκαν να επενδύσουν, λόγω του υψηλού κόστους της μεταφοράς. Πώς στη συγκεκριμένη περίπτωση εγκρίθηκε;

 ii. Η  δέσμευση  της γραμμής  αυτής διασύνδεσης,  τεχνικώς  δίνει  την  δυνατότητα  να χρησιμοποιηθεί για μεταφορά ενέργειας άλλου  αιολικού  σταθμού ή και μεγαλύτερου σε  πιθανή επέκταση του δικού σας. Πότε και από ποιόν θα υπάρξει ανάλογη ενημέρωση προς  τις τοπικές κοινότητες;
 
iii. Από την υπογειοποίηση του καλωδίου σε τόσο μεγάλη απόσταση, τι ασφάλεια υπάρχει σε αυτοκίνητα και διερχόμενους πεζούς από πιθανά ατυχήματα;  
 
iv. Για την γραμμή όδευσης μεταφοράς δεν πρέπει να γνωμοδοτήσουν και οι αντίστοιχες Τεχνικές Υπηρεσίες του Δήμου και της Περιφέρειας;    

 

3. Τέλος, μεγάλα ερωτηματικά  δημιουργεί η παράλειψη της απόφασης  του Δημοτικού Συμβουλίου Δωρίδος σχετικά με τις ΑΠΕ. Συγκεκριμένα, την 02-03-2021 μετά από συνεδρίαση του Δημ. Συμβουλίου (Αρ. Απόφασης 16/2021, ΑΔΑ ΨΤΘΓΩ9Ζ-ΔΥΖ) εγκρίθηκε το εξής ψήφισμα:

 

«Ψ Η Φ Ι Σ Μ Α

Παρατηρώντας  το  χάρτη  της  ΡΑΕ  (ρυθμιστικής  αρχής  ενέργειας),  διαπιστώνουμε  την  πληθώρα εγκατεστημένων ή υπό αδειοδότηση αιτήσεων για έργα ΑΠΕ (ανανεώσιμων πηγών ενέργειας) στην περιοχή της Δωρίδας, με τη συντριπτική πλειοψηφία να πρόκειται για ανεμογεννήτριες.  Αιτήσεις που συνεχίζουν ασταμάτητα να κατατίθενται δημιουργώντας εύλογα το ερώτημα αν υπάρχει κάποιο  όριο ως προς των αριθμό ή το μέγεθος αλλά και τα οφέλη, όχι γενικότερα στην κοινωνία όπου είναι απαραίτητη η στροφή στην πράσινη οικονομία, αλλά ειδικότερα στη Δωρίδα όπου σταδιακά μετατρέπεται σε γεννήτρια για τα αστικά κέντρα, αντίστοιχα όπως με το φράγμα του Μόρνου έγινε η βασική πηγή  υδροδότησης της Αθήνας με τις γνωστές μέχρι τώρα συνέπειες.

 
Εξαιτίας λοιπόν:
• Της ύπαρξης μεγάλου πλήθους αιτήσεων αδειοδότησης, σε διάφορες φάσεις ωριμότητας, από το αρχικό στάδιο έως τη φάση εγκατάστασης, σε περιοχές εντός των διοικητικών της ορίων.
• Τις απολύτως δικαιολογημένες ανησυχίες, διαφωνίες και αντιδράσεις φορέων και πολιτών.
 

Δηλώνουμε

• Την επί της αρχής θετική στάση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και εν γένει για τις πολιτικές βελτίωσης του εθνικού και ευρωπαϊκού ενεργειακού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
• Την αδιαπραγμάτευτη θέση μας, ότι για την αδειοδότηση αιολικών πάρκων πρέπει να απαιτείται  η σύμφωνη γνώμη των τοπικών κοινωνιών, όπως αυτή εκφράζεται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ βαθμού.
 

Ζητούμε

1. Την αναθεώρηση του πλαισίου αδειοδότησης και εγκατάστασης των αιολικών σταθμών, όπου θα πρέπει, εκ  των ουκ άνευ, να υπάρχει πρόβλεψη αποφασιστικής γνώμης στις τοπικές κοινωνίες  σε  σχέση με την εγκατάσταση αιολικών πάρκων μέσω των αποφάσεων των οικείων Δημοτικών Συμβουλίων (με άποψη και ψήφο των Κοινοτήτων - προβλέπεται άλλωστε).
2. Την αναθεώρηση του ειδικού χωροταξικού πλαισίου για τις ΑΠΕ για να υπάρξει εξορθολογισμός ως προς το πλήθος και τον τόπο εγκατάστασης των μονάδων.
3. Την αναστολή κάθε  νέας αδειοδότησης και κάθε νέας εγκατάστασης ήδη αδειοδοτημένου αιολικού σταθμού έως την ολοκλήρωση της αναμόρφωσης του σχετικού θεσμικού πλαισίου.
4. Τη θέσπιση υψηλοτέρων ανταποδοτικών οφελών των εταιρειών διαχείρισης αιολικών πάρκων προς τις τοπικές κοινωνίες, τόσο πριν την κατασκευή των έργων όσο και κατά την λειτουργία τους, με αύξηση του προβλεπόμενου σήμερα ποσοστού 3% επί των εσόδων στο ποσοστό 5%.»

 

Βάσει του παραπάνω, ζητούμε  παράταση στη Δημόσια Διαβούλευση κατά τουλάχιστον 15 ημέρες  έως τις 12/10) και αναμένουμε άμεσα τοποθέτηση των αρμόδιων για τις αναφερθείσες παραλείψεις καθώς και εκτενή  ενημέρωση των Τοπικών Κοινοτήτων.  

 
 
ΥΠΟΓΡΑΦΟΥΝ:  
Ο Πρόεδρος Τοπικής Κοινότητας Υψηλού Χωριού Γ. Βρέττας
Ο Πρόεδρος Τοπικής Κοινότητας Κριατσίου Δ. Φλώρος
Το ΔΣ Συλλόγου Υψηλοχωριτών Δωρίδας (Εκπρόσωπος: Άγγελος Καντάρης, Πρόεδρος ΔΣ)
Το ΔΣ Συλλόγου Κερασιωτών (Εκπρόσωπος: Β. Αντωνοπούλου, Πρόεδρος ΔΣ)
Το ΔΣ Συλλόγου Κριατσίου (Εκπρόσωπος: Ζ. Φλώρου, Πρόεδρος ΔΣ)
 
Με την στήριξη:
Της Ομοσπονδίας Συλλόγων ΒΔ Δωρίδας
Του ΔΣ Συλλόγου Διχωρίου (Εκπρόσωπος: Γ. Βλαχογιάννης)
Του ΔΣ Συλλόγου Αρτοτίνας (Εκπρόσωπος: Θ. Μαρτέκας)
Του ΔΣ Συλλόγου Τρίστενου (Εκπρόσωπος: Μ. Παπακωνσταντίνου)
Του ΔΣ Συλλόγου Αλποχωριτών (Εκπρόσωπος. Π. Τσακατούρα)
 
Και την αμέριστη συμπαράσταση της Δωρικής Αδελφότητας (Εκπρόσωπος: Ι. Μπαλατσούρας)

Αξέχαστη μέρα στην κορφή της Γκιώνας

Αυτά που θα σας διηγηθώ έγιναν στα 1903, αν θυμάμαι και καλά. Ούτε εκδρομικά σωματεία υπήρχαν τότε, ούτε κι ο τουρισμός είχε γίνει μόδα. Τις τελευταίες μέρες του Ιουλίου τις πέρασα στο χάνι του Στενού του Λιδορικιού μαζί με το σοφό φίλο μου ιστορικό κ. Γ. Σωτηριάδη. Είχε έρθει από την Αθήνα για γεωγραφικές και ιστορικές έρευνες κι είχα κατέβει από την Αρτοτίνα που ξεκαλοκαίριαζα. Πόσα έμαθα τότε με τη συντροφιά του φίλου μου!

Ύστερα από το φαγητό πάντα είχαμε να λέμε για την Γκιώνα, που ήταν ολόμπροστά μας. Μανιακός ορειβάτης ο Σωτηριάδης, ξετρελαμένος κι εγώ από τα βουνά τούτα που με γέννησαν. Συμφωνούσαμε πέρα για πέρα «ως βουνό όποιος δεν πάτησε, κόσμο δεν ξέρει, κι αν σε κορφή βουνού πριν της ανατολής του ήλιου δεν έτυχε, μεγαλείο δε νιώθει τι είναι». Και μούλεγε: «κύριος του κόσμου έγινα, όσες φορές πάτησα πριν το ανάτελμα του ήλιου κορφή βουνού, όποιος αγαπάει το βουνό, λατρεύει το υψηλό και το ωραίο, πεζός είναι που δεν ανάσανε βουνίσιο αγέρι». Κι έτσι αποφασίσαμε ν’ ανεβούμε στη Γκιώνα. Την 1η του Αυγούστου πήγαμε στο Λιδωρίκι και καταρτίσαμε την παρέα. Δέκα όλοι – όλοι γίναμε οι ορειβάτες, που είναι ζήτημα αν ζουν οι μισοί σήμερα Δέκα και δέκα οι αγωγιάτες με τα μουλάρια τους είκοσι, σωστό καραβάνι. Δυο ώρες νύχτα πριν ξημερώσει η 2η του μήνα το καραβάνι μας ανηφόριζε στην πετρωτή ρεματιά, που φέρνει στο παράβουνο Πλατό. Μισή ώρα πριν η ρεματιά τελειώσει, στρέψαμε αριστερά και πήραμε στράτα με κλώσματα, που σιγά – σιγά κι ώσπου να φέξει μας ανέβασε σχεδόν στο ξεβούνιασμα (1) της πλαγιάς που είχαμε παρμένη. 

 

 
Φώτισε καλά και τότε είδα: Έλατα εδώ εκεί παράκαιρα γερασμένα, τα πολλά και τα όμορφα τα έλατα τ’ αφήσαμε παρακάτω, νύχτα ήταν και δεν τα είδα. Τόσο ψηλά που φέξαμε μόνο κέδρα έβλεπα πολλά, όχι τα κέδρα που ο καθένας ξέρει, αλλά τα μερόκεδρα, που λένε οι βουνίσιοι. Κατατόπια του δένδρου αυτού – γιατί δένδρο είναι – η πλαγιά τούτη. Έχει φύλλα σαν του κυπαρισσιού και ξύλο ροδοκόκκινο, μοσχομύριστο και αναιώνιο. Πορτόξυλα και παραθυρόξυλα αν φτιάσεις κεδρίσια πεθαμό δεν έχουν. Με κέδρινες δούγες νεροβάρελα αν δέσεις, θα πίνεις νερό ολομύριστο. Εδώ άθελα μούρχεται στο νου οι στίχοι της Οδύσσειας: “Πυρ μεν επ’ εσχαρόφιν μέγα καίετο, τηλόσε δ’ οδμή κέδρου τ’ ευκεάτοιο θύου τ’ ανά νήσον οδώδειν δαιομένων” (Ε΄.59-61)

Έφεξε καλά, όταν ισιάσαμε στην ομάλια του ζυγού του τραγουδημένου βουνού. Πρώτη λάκκα, ίσωμα μεγάλο, οροπέδιο πες, λιβάδι λιδωρικιώτικο, που βόσκουν πρόβατα. Χαρά ανείπωτη σ’ έπιανε με τα χαρωπά λαλήματα των κουδουνιών τους. Σκάλες – σκάλες τα κουδούνια, κι όσα κουδούνια τόσοι και οι ήχοι, τόσοι τόνοι και ημιτόνια. Με νότες άφταστες συνθεμένη ποιμενική συμφωνία, όχι του Μπετόβεν, του Σαλωνίτη του Κουδουνά. Σταθήκαμε. Ένας τσοπάνος στυλωμένος στη θεόψηλη γκλίτσα του με τα δυο λιονταρόμορφα σκυλιά του υπάκουα, διπλαρωμένα μπροστά του δε μοιάζει να νιώθει την ευτυχία, που του χαρίζει το βουνό. «Τί ζηλέψατε κι’ ήρθατε δω πάνω στο αγριοβούνι, τις πέτρες;» είπε σαν τον καλημερίσαμε και μας ξεκαλημέρισε. «Σωστά, λεν πώς το καλό πόχει ο καθένας δεν το εχτιμάει» είπε κάποιος της παρέας μας. Και προχωρήσαμε. Καβάλλα εδώ πάνω πας άκοπα, γιατί ο ζυγός τη μια ομάλια αφήνει, την άλλη παίρνει, κι όλο προχωρεί κατά το Βοριά. Κυματιστό φρύδι μας πήρε και μας έβγαλε τώρα σ’ άλλο ομαλό λάκκωμα. Ολομεσίς του μια γούρνα ξερή: η λούτσα. Τέτοιες λούτσες έχουν όλα τα βουνόκαμπα της Γκιώνας, που διαδέχονται το ένα το άλλο. Ως το τέλος του Θεριστή κρατούν τα χιονόνερα του βουνού, που εδώ λιμνάζουν κι ως τότε βρίσκουν μπόλικο το νερό και πίνουν οι προβατοκοπές, που βόσκουν από Άη Γεωργιού και ύστερα. Στην ομάλια τούτη έβοσκε κοπάδι με πεντακόσια πρόβατα ένας τσοπάνος γριντάλι ως εκεί πάνω, που με τη γκλίτσα του φάνταζε πιο πολύ. Τα σκυλιά του χύθηκαν να μας ξεσχίσουν, μα αυτός τα μάλωσε και ξεμάκρυναν. Πρόσχαρος φώναξε να πάμε στη στρούγκα για να μας φιλέψει. Άλλο που δε θέλαμε, γιατί το γιόμα πήρε κι η πείνα άρχισε να μας θερίζει όπως συμβαίνει στο βουνό, που με το καθαρό αγέρι και τη χαρούμενη φύση έρχεται η πείνα γρηγορότερα απ’ ότι κανείς την περιμένει. Μας πήγε στο κονάκι του. Ένα τσαρδάκι ήταν το κονάκι με κεδρόκλαρα και ελατόξυλα ξερά στεριωμένο. Στη σειρά είχε βαλμένα μέσα, άλλα κατά γης κι άλλα κρεμασμένα: Καρδάρες, τελάρια, κούτουλες, κακάβια, καζάνια, σακούλια, τσαντίλες, βεδούρες, κουλούρες για κουδούνια της τσοπανικής τα ειδίσματα, όπως κι ο ίδιος τα ονόμασε. Ξαπλώσαμε. Αυτός έφερε τα γαλάρια στη στρούγκα, κοντά μας, και τ’ άρμεξε. Γέμισε μια καρδάρα γάλα, τόφερε στο τσαρδάκι και τόβρασε. Πήγε παραπέρα και πήρε τυρί, από κάπου αλλού έφερε και νερό με βεδούρα. Έστρωσε ένα τραγότσολο, τσάκισε καλαμποκίσιο ψωμί, έτριψε γάλα έναν κούτουλα, μας έδωσε ξύλινα κουτάλια και φάγαμε. Το νερό το πίναμε με ξύλινο ολοκέντητο τάσι.

Είχε φτάσει το μεσημέρι. Ήμουν περίεργος να μάθω από που έφερε το νόστιμο τυρί που φάγαμε και το κρύο νερό που πιήκαμε. Τον παρακάλεσα και με πήγε. Ένα χάσμα που το σκέπαζε μια ριζιμιά πέτρα ήταν εκεί, που είχε βαλμένα κατά γης τα τυροδέρματα. Δε λησμονώ ακόμα το διάφανο των ασκιών. Τα νόμιζες φτιασμένα από τσιγαρόχαρτο με το να φαίνεται το τυρί. Σε τέτοιες κρύφτρες βάζουν τα τυριά, σα σε ψυγείο, οι τσοπαναραίοι και διατηρούνται το καλοκαίρι και για να μην τα βαρεί ολότελα ο ήλιος, βουλώνουν από μπροστά τη σπηλιά. «Και νερό»; «Ξεροβούνι είναι η Γκιώνα ως κάτω στα Πενταόρνια και την Αγιά Θυμνιά», μου λέει «δεν έχεις εδώ το Βαρδούσι με τα εβδομηνταδυό βελούχια του και τον Παρνασσό!».

Πριν οι λούτσες ξεραθούν, καλά τα περνάμε. Από του Ιούλιου τα μισά και πέρα ως το Χινόπωρο υποφέρομε κι εμείς και το πράμα. Αναγκαστήκαμε να φτιάσωμε στέρνες, όπως στου Γαλαξειδιού τα ξεροχώρια. Πήγα κι είδα και τη στέρνα, που απ’ αυτή έφερε το νερό. Σκάβουν 2 – 3 μέτρα σε βάθος και φτιάνουν πηγάδι το χτίζουν ολόγυρα με πέτρα και ασβέστη για να μην πέφτουν τα χώματα. Φτιάνουν κι’ ένα αυλάκι που να φέρνει το νερό. Χιονόνερα και βροχόνερα την άνοιξη πέφτουν μέσα και τη γεμίζουν τη στέρνα. Απ’ αυτή παίρνουν και πίνουν. Απ’ αυτή γεμίζουν και τα ξυλένια κανάλια, που διπλαρώνουν κοντά της για να πίνουν τα πρόβατα. Ζέστα δεν καταλαβαίνεις ολότελα εδώ ψηλά. Μεσημέρι κι’ όμως μια δροσιά χάϊδευε το πρόσωπο και τα χέρια. Το ίδιο και τα πρόβατα δεν αισθάνονται λαύρα. Δεν τους έχουν σταλό για να σταλίζουν μέσα καταλακκής ήταν ξαπλωμένα και αναχάραζαν μ’ όλη την ανέσια τους.

Περνώντας το μεσημέρι ξεκινήσαμε. Τρεις ώρες πάνου – κάτου είχαμε ακόμα μακριά μας την κορφή του βουνού. Καβάλα στα μουλάρια περνούσαμε από το ένα λάκκωμα στο άλλο, κι από κοπάδι σε κοπάδι πρόβατα και στρούγκες. Δεξιά μας ως τα σύννεφα υψώνεται του Βαρδουσιού ο ζυγός, μάλιστα στα Μετερίζια που είναι η πιο ψηλή απ’ όσες κορφές του φαίνονται. Χάσμα μας χωρίζει από το βουνό κείνο, το Μέγα ποτάμι, όπως λένε το Δάφνο. Αριστερά καμαρώναμε το θεόπιαστο Παρνασσό με τις πανώριες κορφούλες του και τα κοντόρραχα του ζυγού που πάμε. Ανάμεσά τους λάκκες και ομάλιες ξεμυτούν ή μια κοντά στην άλλη, κι΄ ασπρολογάνε των προβατιών μπουλούκια. Στα λιβάδια τους είναι και βοσκούν της Σιγδίτσας το βιο είναι κείνο. Όσο κοντοζυγώνουμε στην κορφή, τόσο κι΄ οι ομάλιες του ζυγού σβήνουν και τέλος τις συνεχίζει σαμάρι βραχωτό, που την κορφή – κορφή του πάει η στράτα. «Τραγωνόρος» είπε κάποιος κι’ έδειξε κατά τα αριστερά μας ένα πετρόβουνο. Θυμούμαι ακόμα τις χαρές και τα ξεφωνήματα του φίλου μου αρχαιολόγου. «Άλλο αρχαιολογικό εύρημα αυτό το Τραγωνόρος, ίσια από την αρχαιότητα μας έρχεται!». Σωστά λέει: «σ’ ερημιές και σε βουνά σώθηκαν όλα τα προγονικά μας κειμήλια». Πίσω απ’ το Τραγωνόρος, σε μια λάκκα μέσα, ήταν για να κοιμηθούμε κείνη τη βραδιά. Είχε παραγγελμένα ο αρχηγός της παρέας μας κι’ έψησαν δυο σφαχτά. Στρούγκα εκεί. Πέσαμε ύστερα απ’ τα μεσάνυχτα και λίγον ύπνο πήραμε. Δεν άφηνε το κρύο, κόβαμε καρδιά, γιατί με χεράμια ήμαστε σκεπασμένοι και τα διαπερνούσε η αδριά του βουνού ψύχρα.

Στις 3 Αυγούστου, πριν φέξει, ο φίλος αρχαιολόγος κι εγώ βρεθήκαμε στην κορφή τυλιγμένοι ο καθένας με το χεράμι του. Τ’ αγωγιάτικα τα ζώα δεν μπορούσαν να βγουν αποκεί για τη Στρώμη (2), που το είχαμε για να πάμε κι’ ο αγωγιάτης τα οδήγησε απ’ άλλο δρόμο ομαλό. Η συντροφιά μας έμεινε, το είχε για να γυρίσει στο Λιδωρίκι Τέσσερις η ώρα πρωϊ, τέσσερις πάνω από το μηδενικό έδειχνε το θερμόμετρο που κουβαλούσε μαζί του ο φίλος μου. Τουρτουρίζαμε κι όμως περιμέναμε να βγει ο ήλιος. Σε 2.512 μέτρα ύψος, πάνω απ’ την θάλασσα βρισκόμαστε. Σιγά – σιγά χάραξε, να κι’ ο ήλιος κέντησε στην κορφή του Παρνασσού κατακόκκινος σαν το καμένο σίδερο. Όσο πάει, όλο και φαίνεται. Μια ολόκαυτη σφαίρα σαν πύρινο αερόστατο όλο και ψηλώνει. Θαύμα! Μισή ώρα μπορείς να τον κοιτάς δίχως κούραση κατάματα. Και τάχα μονάχα αυτό το θαύμα είχαμε μπροστά μας; Βουνά ψηλά, κοντά – κοντά μας φαίνονται σαν να μας πολιορκούν: ο Παρνασσός, η Καταβόθρα, το Βαρδούσι. Ο κάμπος της Λαμίας κι ο κάμπος ο Θεσσαλικός ολόμπροστά μας απλώνονται, λες: «αν πηδήσω τους φτάνω». Μακριά στο Θεσσαλικό ορίζοντα μόλις διαγράφει τη σιλουέτα του ο γέρο-Όλυμπος και σαν να μύρισε πως φαίνεται κι ο Άθωνας. Πίσω μας σωροί τα βουνά στοιβαγμένα ως το Ζυγό του Μεσολογγιού, που είναι και το τελευταίο, κι απ’ αυτό πίσω σα να ξεχωρίζει κάπως το Ιόνιο Πέλαγος.

Με πέννα αδύνατο να περιγραφή το θέαμα. Ό,τι βλέπουν τα μάτια από τόσο ψηλά, μόνο η ψυχή το αισθάνεται και ποτέ δεν το λησμονεί. Η τέχνη δεν έχει τη δύναμη να το συλλάβει. Είχε φτάσει εννέα η ώρα και καρδιά για να κατεβούμε δε μας έκανε. Όμως όλα έχουν όρια κι εμείς εξαντλήσαμε το δικό μας. Πήραμε λοιπόν ολόμπηχτα ένα κατήφορο για να βρεθούμε το γρηγορότερο μακριά και κάτω μας σε μια ομάλια, που μας περίμενε ο αγωγιάτης. Αντίς εκεί πέσαμε σιμότερα σ’ άλλη ομάλια στη ρίζα της κορφής. Κατάμεσα ένα τσοπάνικο κονάκι από ελατόκλαδα καμωμένο κι εμείς πεθαμένοι από την πείνα. Κοιτάμε για τσοπάνο, πουθενά τσοπάνος. Σκύλοι δεν ακούγονται. «Πάμε στο κονάκι να φάμε ότι βρούμε;» «Πάμε». Και πήγαμε. Ξεκρεμάσαμε σα νοικοκυραίοι το σακούλι με το καλαμποκίσιο ψωμί, πήραμε κι ελιές από ένα ταγαράκι και φάγαμε. Πάνου που τελειώσαμε, να κι ένα παλικάρι ως 15 χρονών. Το παιδί του τσοπάνου. Είπαμε πως θάχουμε κακά ξεμπερδέματα, μ’ αυτό ευγενικά μας καλωσόρισε και σαν του είπαμε ποια η ανάγκη, που μας έκαμε να παραβιάσωμε το άσυλο του κονακιού τους, μας ρώτησε αν αρταινόμαστε να μας φέρει κατίκι για να φάμε. Τι ευγένεια ψυχής!. Πόσο βαθύ το αίσθημα της φιλοξενίας! Το στρώσαμε στην κουβέντα, φρέσκο μυαλό έχει το παλικάρι. Από ρώτημα σε ρώτημα μας πρόβαλε αστρονομικά προβλήματα». «Τι είναι από κάτω μας»; «Τα αστέρια που βλέπουμε ψηλά στον ουρανό, πόσο μεγάλα είναι»; Ποιητική φλέβα! Μείναμε με το στόμα ανοικτό από τη βουνίσια φρεσκάδα. «Έμαθες γράμματα;» «Τελείωσα το δημοτικό». «Θα σου στείλω ένα βιβλίο απ’ την Αθήνα να διαβάσεις για όλα όσα ρωτάς παιδί μου» είπε ο φίλος μου. Και πράγματι τούστειλε τον «Ουρανό» από τα βιβλία του Συλλόγου των ωφελίμων Βιβλίων. Τόλαβε δεν τόλαβε κανείς από τους δυο μας δεν πήρε ποτέ είδηση. Ούτε και τι απόγινε το βουνίσιο κείνο της Στρώμης παλικάρι. Τάχα να ζει;

 

(Λουκόπουλου Δημητρίου, Αύγουστος 1903)

Αναδημοσίευση πιο πάνω άρθρου: Τάκης Ντάσιος Σεπτ. 2020

Παραπομπές

(1) Γλωσσάρι

ξεβούνιασμα= όριο πλαγιάς και βουνού
αρταινόμαστε/αρτυμή=προσφάγι, τροφή που αρταίνει, τρίμματα τυριού
κατίκι/κατοίκι=το λασπερό τυρί
χεράμια=τα μάλλινα σκεπάσματα με ξόμπλια
κλώσματα=τα στριφογυρίσματα ποταμού
δούγες=η στενή κυρτή σανίδα, πλατιά στη μέση για την κατασκευή των βαρελιών
ζυγός=διάβαση ανάμεσα από δυο βουνά
ομάλια=ίσιωμα, οροπέδιο
γριντάλι=ψιλόσωμος
τσαρδάκι=τεχνητός ίσκιος ζώων
λαύρα=ζέστα
Βελούχια=πηγές με νερό, που το μεταφέρουν με αυλάκι ή σωλήνες
Κονάκι=κατάλυμα, η λέξη είναι τούρκικη Konak
Καταβόθρα=η Οίτη
Καρδάρες=ξύλινα αγγεία για γάλα
κούτουλες/κουτούλι=αγγείο για γάλα, κοτύλη,
κακάβια=χάλκινες κατσαρόλες,
Τσαντίλες=σακούλες που πήζουν το τυρί,
βεδούρες=μικρά ξύλινα αγγεία για γάλα,
Καρδαμπίκια=τα αγγεία των τσοπαναραίων

(2) Λοιδωρίκι/Λιδορίκι (έως 1940 Λιδωρίκι), υψ. 560 μ. στις ΝΔ. απολήξεις της Γκιώνας, δήμου Λιδορικίου νομού Φωκίδος. Στα 1928 είχε 1.537 κατοίκους, 1940 > 1.573, 1951 > 1.185, 1961 > 1.302, 1971 > 1.184, 1981 > 790, 1991 > 985, 2001 > 881. Γεγονότα: 1466-67 περιλαμβάνεται στο μεγάλο σαντζάκιο, που εδρεύει στα Τρίκαλα. 1537 έδρα αρματολικιού. 1689 έδρα στρατοπέδου, που οργάνωσαν οι Βενετοί. !821 28 Μαρτ. ο Δήμος Σκαλτσάς και ο Αναγνώστης Λιδωρίκης υψώνουν τη σημαία της επαναστάσεως ελευθερώνουν το Λιδωρίκι και κηρύσσουν την επανάσταση στη Δωρίδα. 1825 Μάϊ. Το έκαψαν οι Τούρκοι.

Προσήλιο (έως 1928 Σιγδίτσα), υψ. 840 μ. στις ανατολικές πλαγιές της Γκιώνας, δήμου Αμφίσσης νομού Φωκίδος. Στα 1928 είχε 1.038 κατοίκους, 1940 > 1.138, 1951 > 633, 1961 > 284, 1971 > 17, 1991 > 73, 2001 > 155

Στρώμη/Στρόμη και Στρώμνη, ύψ.900 μ. στις βόρειες παρυφές της Γκιώνας δήμου Καλλιέων νομού Φωκίδος. Στα 1928 είχε 386 κατοίκους, 1940 > 385, 1951 > 309, 1961 > 190, 1971 > 93, 1981 > 151, 1991 > 146, 2001 > 201.

Ενδεικτική βιβλιογραφία
Λουκόπουλου Δημητρίου 1930: Ποιμενικά της Ρούμελης, σειρά: Συλλόγου προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων
Παπαθανασόπουλου Θανάση1982: Γλωσσάρι Ρουμελιώτικης ντοπιολαλιάς, εκδ. Θουκυδίδης
Πηνελόπη Ματσούκα (Επιμ.)2009: Γκιώνα,Βαρδούσια, Παρνασσός, σειρά πράσινος οδηγός, εκδ ΑΝΑΒΑΣΗ
Nέζη Νίκου2010: Τα Ελληνικά βουνά, γεωγραφική εγκυκλοπαίδεια, τόμος 2, Ηπειρωτική Ελλάδα (Πελοπόννησος,Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, εκδ. Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης-κληροδότημα Αθ. Λευκαδίτη
Πεζοπορικός χάρτης2019: Γκιώνα, Βαρδούσια, κλίμακας 1:25.000 σειρά Topo 2,31 εκδ. Αnavasi

 

Πηγή: Ορεινογραφίες

 

 

 

 

Παμπάλαια μονοπάτια των Βαρδουσίων και της Αρτοτίνας αναβιώνουν

Η Terra Pindus αποτελείται από μια ομάδα δραστήριων ανθρώπων που έμαθαν να παρατηρoύν τα βουνά, να τα αισθάνονται και να ελπίζουν σε αυτά!

Διατηρώντας την επαγγελματική τους ενασχόληση στα ορεινά και αφοσιωμένοι στην παραμονή τους στην ύπαιθρο, εστιάζουν στην έρευνα και την ανάδειξη αναξιοποίητων στοιχείων της πολυποικιλότητας της Πίνδου και λοιπών ορεινών όγκων της χώρας, καλλιεργόντας μια κοινή επιθυμία!

Επιδίωξη τους είναι να αναλάβουνε αυτοβούλως την έρευνα και καταγραφή παμπάλαιων μονοπατιών διαβίωσης σε όλο το ανάπτυγμα της δαιδαλώδους οροσειράς της Πίνδου. Τα επιλεγμένα μονοπάτια, θα αποδώσουν τη συρραφή ιστορικών διαδρομών για τη χάραξη και κατασκευή του μεγαλύτερου ενιαίου μονοπατιού της χώρας και λοιπων διαδρομών δικτύωσης του συνολικού σχεδίου.

Ο στόχος δεν είναι αμιγώς κατασκευαστικός, αλλά πηγάζει από μια βαθύτερη ανάγκη επαναδιαπραγμάτευσης της γενικότερης σχέσης του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, προωθώντας μια εναλλακτική βιώσιμη προοπτική στις τοπικές κοινωνίες που ερημώνουν και αφήνονται στην τύχη τους.

Το όραμα της ομάδας εκφράζεται μέσα από τη συλλογική επιθυμία για την άμεση εφαρμογή σχεδίων διατήρησης & ανάδειξης της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς της Πίνδου. Ο σκοπός ενισχύεται μέσα από δεκάδες δράσεις, που τεκμηριώνουν την έως τώρα προσπάθεια, αλλά και αρματώνουν τη βιωσιμότητα του για το μέλλον! 

Εντοπισμός, καταγραφή & διάνοιξη τμήματος της ημερήσιας διαδρομής: Άνω Μουσουνίτσα - Καταφύγια Βαρδουσίων - Σούφλες - Αρτοτίνα

 

Εντοπισμός, καταγραφή & διάνοιξη τμήματος της ημερήσιας διαδρομής: Άνω Μουσουνίτσα - Καταφύγια Βαρδουσίων - Σούφλες - Αρτοτίνα

Πρόσφατα ολοκλήρωσαν επιτυχώς την διάνοιξη & καταγραφή 9,2 χιλιομέτρων της διαδρομής που επιλέχθηκε για την πεζοπορική σύνδεση της Αρτοτίνας και της δυτικής πλευράς των Βαρδουσίων ως το ύψος του διάσελου ανάμεσα στις εντυπωσιακές κορυφές «Σούφλες».

Η διαδρομή βασίζεται στην παλιά μουλαρόστρατα (βασικό μονοπάτι διαβίωσης) που είχε κλείσει σχεδόν ερμητικά μέσα στο αναγεννημένο δάσος ελάτης και κέδρου και αγνοείται εδώ και 4 δεκαετίες ακόμη και από τους ντόπιους κάτοικους της Αρτοτίνας.

Η χάραξη έγινε κατόπιν εντατικής έρευνας και κινείται ακριβώς πάνω στη στράτα των ντόπιων, η οποία εντοπίσθηκε με αρκετή δυσκολία λόγω της πυκνής βλάστησης και της ανύπαρκτης διέλευσης πεζών ή ζώων τα τελευταία χρόνια από το εν λόγω παραδοσιακό μονοπάτι.

Η γραμμή κινείται με ήπιες κλήσεις χαμηλά στη δασική ζώνη (ως τα 1500μ) και με ελαφρώς πιο έντονες στα υποαλπικά πεδία που οδηγούν κάτω από τις κορυφές Σούφλες, στα δυτικά των Βαρδουσίων. Ανεκτίμητη η συνεισφορά των 2 τελευταίων κτηνοτρόφων που βόσκουν τα κοπάδια τους στην περιοχή, Γιάννη και Θανάση για την εξιχνίαση του μονοπατιού, καθώς και του φίλου Αποστόλη ημιμόνιμου κατοίκου της Αρτοτίνας για τις μετακινήσεις όλων των ημερών.

Η διαδρομή είναι μέρος του ημερήσιου πεζοπορικού τμήματος που δύναται να συνδέσει τα γειτονικά χτισμένα ορειβατικά Καταφύγιά των Βαρδουσίων με τις Σούφλες και την Αρτοτίνα δυτικότερα συνολικού αναπτύγματος 17,8 χλμ.

Με το πέρας της ιχνηλάτησης & καταγραφής τελευταίου τμήματος, ολοκληρώθηκε η συνολική χάραξη των 96 χιλιομέτρων της διαδρομής Δελφοί - Αρτοτίνα, που διατρέχει τους ορεινούς όγκους Παρνασσού, Γκιώνας & Βαρδουσίων. Σε λίγες ημέρες θα υποβληθεί προς αξιολόγηση στην Διεύθυνση Δασών Φωκίδας, η δασοτεχνική μελέτη της διαδρομής Δελφοί - Αρτοτίνα, που αποτελεί μεγάλο τμήμα της 1^ης ενότητας του Μονοπατιού της Πίνδου, Δελφοί - Καρπενήσι (αποτελείται από 14 διαδοχικούς ημερήσιους σταθμούς-χωριά).

 

 

Η συγκεκριμένη διαδρομή που διασχίζει τα Βαρδούσια παίζει καίριο ρόλο στο Μονοπάτι της Πίνδου, καθώς δύναται να συνδέσει οικισμούς, χωριά και μνημεία και να φέρει τον περιηγητή από τα Βαρδούσια στην Οξυά και ακόμη δυτικότερα στην Άμπλιανη, το Δεντρούλι και την Δομνίστα, μέσα από μονοπάτια που κινούνται σε ήπιο και μικτό ανάγλυφο (οικισμοί, δάση, κοιλάδες, οροπέδια). Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται ην πολυήμερη έκθεση σε ασφαλτόδρομους και εκτεθειμένες σε καιρικά φαινόμενα ράχες. Η επιλογή της νέας χάραξης σχεδιάστηκε ώστε να προσφέρει σταθμούς διανυκτέρευσης και φαγητό ανά 15-20 χιλιόμετρα ημερήσιας διάσχισης και κινείται μόνον μέσα από τα παλιά  μονοπάτια διαβίωσης των ντόπιων.

 

 

Η TerraPindus δεν έχει σκοπό να δημιουργήσει ένα μαζικό τουριστικό προϊόν για ορειβάτες ανά τον κόσμο. Αλλά μια εμπειρία για ταξιδιώτες που ερμηνεύουν κριτικά την πραγματικότητα, που ψάχνουν και σέβονται το διαφορετικό. 

 

Πηγή: https://www.terrapindus.gr/article.php?id=82&c=activities&l=el

Βλαχοβούνι, ύψ.1.670 μ. της Πενταγιούς

 Προσέγγιση

Φτάνουμε στο φράγμα του Μόρνου και το διασχίζουμε.  Στην άλλη άκρη συναντάμε πάλι, μετά από ώρα, τον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στην Ναύπακτο.  Δεξιά μας ένδειξη που αναφέρει: Διακόπι 20 χιλ. Δάφνος, Πενταγιοί (1).  Νάσου μεγάλη πινακίδα με χάρτη της περιοχής και σημειωμένα τα 13 χωριά της Βορειοδυτικής Δωρίδας.  Διαβάζω μεγαλόφωνα τα ονόματα του χάρτη.  Ναός
Αθανασίου Διάκου (Κελλιά), Κυδωνιά, Αρτοτίνα, Καλλονή, Κριάτσι, Διχώρι, Κερασιά, Υψηλό χωριό, Δάφνος, Τσίστενο, Πενταγιοί, Διακόπι, Κόκκινο, Περιβόλι, Κροκύλειο, Αλεποχώρι, Ζόριανη, Κουπάκι.  Τα μετρώ και τα ξαναμετρώ και τα βρίσκω 13!  Πρόκειται για χωριά της επαρχίας Δωρίδας, που φτάνουν και συνορεύουν με την ορεινή Ναυπακτία (Κράβαρα). 

 

Το χωριό Κόκκινο και η τεχνητή λίμνη του Μόρνου