Η Κωστάριτσα, που από το 1927 φέρει το διοικητικό όνομα Διχώρι, βρίσκεται στην ορεινή Δωρίδα (βορειοδυρικό τεταρτημόριο του νομού Φωκίδας). Απέχει περίπου 300 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Προσεγγίζεται είτε από Δελφούς - Άμφισσα, είτε από Ναύπακτο.
Τοπωνύμιο «ΚΩΣΤΑΡΙΤΣΑ»
Το παλαιό όνομα του χωριού είναι τοπωνύμιο προσέλευσης με περισσότερες από μια ετυμολογικές εκδοχές. Από τις ιστορικές αναφορές του ονόματος, πρώτη χρονικά φαίνεται να είναι η μνεία του ονόματος σε γνωστό δημοτικό τραγούδι για μάχη που έγινε κοντά στη Ναύπακτο το 1771:
«Τρία πουλάκια κάθονταν ψηλά στη Βονιχώρα
Τόνα τηράει τη Λιάκουρα και το άλλο την Κωστάριτσα»
Τόνα τηράει τη Λιάκουρα και το άλλο την Κωστάριτσα»
Την ίδια ονομασία, «Βουνό της Κωστάριτσας», έχει και μια από τις βουνοκορφές των Βαρδουσίων. Η κορυφή αυτή (2.256 μ.) δεσπόζει πάνω από το χωρίο και από τα καταπράσινα λιβάδια, όπου μόλις λίγες δεκαετίες πριν έβοσκαν χιλιάδες γιδοπρόβατα. Στο βουνό αυτό βρίσκεται η ιστορική σπηλιά, η Αποκλείστρα, με λιθοδομή από τα χρόνια της Επανάστασης του 1821 όπου κατέφευγαν οι κάτοικοι λογω των Τουρκικών επιδρομών. Βρίσκεται στη Δυτική πλαγιά του βουνού της Kωστάρτσας σε υψόμετρο 1900μ και σε απόσταση περίπου μιας ώρας (ανάβαση) από τον Προφήτη Ηλία.
 |
| Η Αποκλείστρα |
Ιστορικά το Διχώρι ήταν γνωστό και ως «Καστανοχώρι», επειδή οι κάτοικοι του εξασφάλιζαν προϊόντα που δεν διέθετε το χωριό τους (όπως, π.χ., λάδι από την Άμφισσα) προσφέροντας κάστανα αντί για μετρητά.
Φυσικό Περιβάλλον
Το Διχώρι είναι ένα πανέμορφο ορεινό χωριό. Απλώνεται δυτικά των Βαρδουσίων στα 1.200 μέτρα και χωρίζεται σε δύο οικισμούς, πάνω και κάτω, εξού και το όνομα Διχώρι. Λουσμένο από άπλετο φως, διαθέτει έναν καταπληκτικό ορίζοντα και μαγευτική θέα των βουνοκορφών των Βαρδουσίων (υψηλότερη κορυφή, Κόρακας, 2.495 μ.). Δροσερός αέρας, άφθονα τρεχούμενα νερά και «στοιχειωμένες» βρύσες, τεράστια ποικιλία στη βλάστηση, το κελάρυσμα των ρεμάτων και ο αχός από τον Κοκκινοπόταμο, τα τιτιβίσματα των πουλιών, συνθέτουν ένα εξαίσιο τοπίο γεμάτο φως, χρώματα και ήχους. Η σύνθεση είναι τόσο «σοφή» που κανένα επί μέρους ερέθισμα δεν ενοχλεί, αντίθετα όλα μαζί δημιουργούν ένα περιβάλλον απαράμιλλης γαλήνης. |
| Η πάνω βρύση |
 |
| Στο δρόμο για το Δάφνο (φωτο: Δ. Αλούπης) |
Όλες οι εποχές χάρμα. Σωστός παράδεισος η Άνοιξη με τα χιόνια ακόμη ψηλά στα Βαρδούσια και τα αηδόνια και τους κούκους να δίνουν μαγευτική συναυλία. Το Φθινόπωρο όργιο χρωμάτων η βλάστηση και πραγματικό «ελβετικό τοπίο» το Χειμώνα.
Η χλωρίδα περιλαμβάνει έλατα, κέδρους, βαλανιδιές, καστανιές, καρυδιές, βατομουριές και διάφορα οπωροφόρα. Αιωνόβια τα πλατάνια στην πανοραμική πλατεία και στο ρέμα του «Τσόνη» που χωρίζει το πάνω από το κάτω χωριό.
Ιστορία
Στην περιοχή του παρεκκλησίου του Αγίου Μηνά, υπήρχε η Αιτωλική πόλη της Ελληνιστικής περιόδου. Εκεί βρέθηκε (Woodhouse) επιτύμβια επιγραφή από τιτανόλιθο (σχετική αναφορά από το Ν. Παπαδάκη σε περιοδεία που έκανε στην περιοχή το 1917). Αλλά και οι ντόπιοι αναφέρουν τάφους, άδειες λάρναλες και νομίσματα. Επίσης οι Woodhouse και Kirsten μιλούν για κάστρο στην ίδια περιοχή, σε σημείο γνωστό ως Παλαιόπυργος.Στο χώρο αυτό πρέπει να υπήρξε ένας από τους πρώτους ποιμενικούς οικισμούς της περιοχής. Με την πάροδο του χρόνου, οι διάσπαρτοι «ποιμενικοί μαχαλάδες» εξελίχθηκαν σε χωρίο. Ο προσήλιος τόπος με δύο θαυμάσιες βρύσες λειτούργησε σα μαγνήτης. Το πρώτο βήμα πρέπει να ήταν το κάτω χωρίο. Λίγο πριν την επανάσταση του 1821, έχουμε δύο πολύ γνωστούς δημογέροντες από την Κωστάριτσα, τον Παπαγιάννη και τον Αναγνώστη Μπαμπαλή. Ο Μπαμπαλής ιδιαίτερα ήταν ο ισχυρότερος κοτζαμπάσης της περιοχής, χρηματοδότης της αγιογράφησης του ενοριακού ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου, αλλά και του μοναστηριού του Προδρόμου στην Αρτοτίνα. Ο Μπαμπαλής όμως είναι ακόμα πιο γνωστός για την αρπαγή της κόρης του Κρυστάλλως από τον Σκαλτσόδημο. Επιδίωξη του Σκαλτσοδήμου ήταν να εξαναγκάσει τον Μπαμπαλή, που διέθετε πολύ μεγάλη επιρροή, να μεσολαβήσει προκειμένου να δοθεί αρματολίκι στον Σκαλτσόδημο, πράγμα που έγινε.
Από μία άποψη, η Κρυστάλλω επισκίασε τον πατέρα της, αφού γράφτηκαν γι΄αυτήν επτά τραγούδια, δύο μυθιστορήματα και ένα θεατρικό έργο! Εξάλλου υπήρχαν διάφορες εκδοχές του θρύλου, όπως π.χ., ότι ο Αθανάσιος Διάκος την ερωτεύθηκε κατά τη διάρκεια των δύο εβδομάδων της αιχμαλωσίας της ή ότι οι δύο ήταν ερωτευμένοι όταν έγινε η απαγωγή.
Πολλοί νέοι του χωριού πήραν μέρος στην Επανάσταση υπό γνωστούς οπλαρχηγούς, όπως ο Καραϊσκάκης, ο Πανουργιάς και ο Τζαβέλλας. Τέλος, αγωνιστής του 1821 υπήρξε και ο Ευθύμιος Βέιμος, το σπίτι του οποίου είναι το παλαιότερο του χωριού (1830) και βρίσκεται στην είσοδο.
Μνημεία και Αξιοθέατα
Το χωριό έχει τρεις εκκλησίες και επτά ξωκλήσια.Η ενοριακή εκκλησία (πολιούχος) Κοίμησης της Θεοτόκου, με δική της «πλατεία» μερικά σκαλοπάτια πάνω από την κυρίως πλατεία του χωριού, διαθέτει ένα θαυμάσιο τέμπλο του ξυλογλύπτη Ιωάννη Κιντώνη, καθώς και ένα περίτεχνο άμβωνα.
Πολλές εικόνες είναι προεπαναστατικές (η Ελεούσα χρονολογείται από το 1813) ενώ άλλες ανάγονται στο 1848.
Επίσης κεντρικά στο πάνω χωριό είναι ο Άγιος Δημήτριος.
Η εκκλησία του κάτω χωριού, η Αγία Παρασκευή, θρυλείται ως το κρυφό σχολειό της περιοχής και όπως δείχνει σχετική ένθετη πλάκα, χρονολογείται από το 1728. Παλαιότερα διέθετε δύο Άγιες Τράπεζες και λέγεται ότι στην παρακείμενη τοποθεσία «αλώνι του παπά» είχε χορέψει ο Διάκος.
Το μεγαλύτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, όπως είδαμε, παρουσιάζει η περιοχή του Αγίου Μηνά.
 |
| Ο Άγιος Σπυρίδωνας |
Από αρχιτεκτονική όμως σκοπιά, μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Άγιος Σπυρίδωνας. Ο ναός – μαυσωλείο χτίστηκε μετά το θάνατο του Σπύρου Φυσσερού στη μάχη του Verdun (Γαλλία, 1ος Παγκόσμιος Πόλεμος) από τη μητέρα του Ευφροσύνη. Δίπλα στην εκκλησία βρίσκεται ο τάφος του νεαρού Σπύρου, τη σορό του οποίου έφερε στην Ελλάδα γαλλικό άγημα.
Η πλατεία του χωριού, ασφαλώς η ωραιότερη της περιοχής, είναι πελώρια με αιωνόβια πλατάνια και θέα που κόβει την ανάσα. Πίσω από την κεντρική πλατεία και ενάμιση περίπου μέτρο πιο ψηλά υπάρχει άλλη πλατεία στην οποία βρίσκεται η Κοίμηση της Θεοτόκου.
Στο χώρο αυτό που παλαιότερα στεγαζόταν το σχολείο του χωριού, βρίσκεται σήμερα Ηρώων του γλύπτη Λιόρη (1925). Εκεί γίνεται δέηση και κατατίθεται στεφάνι κάθε 15 Αυγούστου. Στην ίδια κεντρική πλατεία με τα αιωνόβια πλατάνια βρίσκεται το μαγαζί του χωριού. Μπροστά από την κεντρική πλατεία (και αρκετά χαμηλότερα ώστε να μην εμποδίζει τη θέα) βρίσκεται το Πολιτιστικό Κέντρο του χωριού. Πρόκειται από μία άποψη για μία «υπερπλατεία» σε τρία επίπεδα (εκκλησία, κεντρική πλατεία, πολιτιστικό κέντρο)
Άλλα αξιοθέατα περιλαμβάνουν τη βρύση που βρίσκεται στο δρόμο που οδηγεί από το πάνω χωριό στο κάτω καθώς και το αρχοντικό Βέιμου.
Ξενώνας του Χωριού
 |
Το σημαντικό αυτό έργο, που εγκαινιάσθηκε το καλοκαίρι του 2000. Έχει ήδη γίνει πόλος έλξης τουριστών ενώ ταυτόχρονα διευκολύνει πολύ την οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Είναι έργο πολλαπλών χρήσεων, εξ ολοκλήρου παραδοσιακών προδιαγραφών και από τα ωραιότερα του είδους του, χάρη στην καλαισθησία του κτίσματος και της επίπλωσης. Περισσότερα για τον ξενώνα μπορείτε να δείτε εδώ!
Ο Σύλλογος Διχωριτών Δωρίδας "Η Αγία Παρασκευή" ιδρύθηκε το 1936 στην Αθήνα. Η αρχική ιδέα ήταν του Γιάννη Λιάσκου, ο οποίος με τη βοήθεια του Θανάση Αλούπη, μάζεψε τις πρώτες απαραίτητες 20 υπογραφές, που απαιτούνταν από τον νόμο, για την ίδρυση ενός συλλόγου.
Σκοπός του Συλλόγου ήταν η συνεύρεση των συγχωριανών, οι οποίοι είχαν διασκορπιστεί λόγο της εσωτερικής μετανάστευσης, στις αρχές του αιώνα.
Ο Σύλλογος αρχικά φιλοξενήθηκε, στο καφενείο "Ολύμπια" των αδελφών Λουκόπουλου, στην γωνία των οδών Βασιλίσσης Σοφίας και Ξενίας. Ο Σύλλογος σήμερα στεγάζεται στην οδό Τίγρητος 8 στα Ιλίσια.
