Η ιστορία της Μαρίας Πενταγιώτισσας και το χωριό πίσω από το θρυλικό όνομά της

 Η καλλονή της Φωκίδας που στην ποδιά της «σφάζονταν» παλικάρια

 

Σίγουρα θα έχεις ακούσει και μπορεί να έχεις αναφερθεί και εσύ στην Μαρία την Πενταγιώτισσα. Πιθανόν, όμως, χάριν αστεϊσμού χωρίς να ξέρεις ποια πραγματικά είναι. Καιρός να μάθεις και την ιστορία της αλλά και ποιο ελληνικό χωριό τής χάρισε το όνομά του. Καθώς το πραγματικό της όνομα ήταν Μαρία Δασκαλοπούλου.

Το χωριό της, όπως εξηγεί το exploringgreece.tv, βρίσκεται στην Ορεινή Φωκίδα και λέγεται Πενταγιοί. Για την ίδια έχουν γραφτεί πολλά και ειπωθεί ακόμη περισσότερα καθιστώντας την πλέον ένα θρύλο που απασχόλησε έντονα το χώρο της τέχνης.

Ποια ήταν η Μαρία η Πενταγιώτισσα

Η Μαρία Πενταγιώτισσα από την Φωκίδα φέρεται ότι γεννήθηκε το ιστορικό 1821. Όσον αφορά την οικογενειακή της κατάσταση, λέγεται ότι ήταν γραμματοδιδάσκαλος και γι’ αυτό είχε και η ίδια το επίθετο Δασκαλοπούλου. Σε δημοτικό τραγούδι μάλιστα της αποδίδεται ο χαρακτηρισμός δασκαλοπούλα. Η Μαρία η Πενταγιώτισσα ξεχώρισε σε νεαρή ηλικία όχι μόνο για την ομορφιά της αλλά και για την δυναμικότητά της που, όπως ήταν λογικό, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην ήδη πολύ συντηρητική κοινωνία του χωριού στο οποίο γεννήθηκε.

Και μπορεί να τα αποδέχτηκε όλα η τοπική κοινωνία που ζούσε σε νεαρή ηλικία αλλά ένα ήταν που δεν μπόρεσε να της… συγχωρέσει. Και δεν ήταν άλλο από τις πολλές ερωτικές σχέσεις που φέρεται να είχε συνάψει η ίδια. Ο θρύλος λέει ότι ήταν τόσοι πολλοί κάποια στιγμή οι εραστές της ώστε προήλθαν συγκρούσεις και ξυλοδαρμοί.

Το δημοτικό άσμα της εποχής αναφέρει χαρακτηριστικά:

Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρια
και στης Μαρίτσας την ποδιά σφάζονται παληκάρια
Μαρίτσα Πενταγιώτισσα, μωρή δασκαλοπούλα, εσύ τα ΄καμες ούλα!

Όλες αυτές οι ερωτικές σχέσεις είχαν σαν αποτέλεσμα να γραφτεί ένα δράμα. Ένα δράμα που κόστισε τη ζωή του ίδιου της του αδερφού. Λέγεται, λοιπόν, ότι είχε συνάψει σχέση κρυφά με έναν νέο του χωριού και όταν το έμαθε ο αδερφός της αντέδρασε άσχημα. Μετά από μια σύγκρουση, ο αδερφός της δολοφονείται από τον νεαρό με την ίδια να θεωρείται ηθική αυτουργός. Χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ συνελήφθη στα βουνά από τη χωροφυλακή, όταν ήρθε η ώρα να δικαστεί, αθωώθηκε από μεροληψία των ενόρκων “θελχθέντων από την ωραιότητά της”. Άλλος θρύλος λέει ότι την πίεση για αθώωση άσκησε ο γιος ενός εκ των ενόρκων ο οποίος ήταν εραστής της.

Τα επόμενα χρόνια και μετά τα τραγικά συμβάντα παντρεύτηκε τον χήρο Γεώργιο Αρμάο από ένα διπλανό χωριό, του μεγάλωσε τα τέσσερα παιδιά και πέθανε το 1885 όταν ήταν 64 ετών.

Το ελληνικό χωριό που έδωσε το όνομά του στην Μαρία Πενταγιώτισσα

Οι Πενταγιοί είναι, λοιπόν, το χωριό που λίγοι ξέρουν ότι έδωσε το όνομά του στην Μαρία Δασκαλοπούλου. Είναι χτισμένο στην Φωκίδα κοντά στα 1.000 μέτρα υψόμετρο. Διαθέτει μια εκπληκτική θέα προς την κορυφογραμμή των Βαρδουσίων. Η Πενταγιού όπως συνηθίζουν να αποκαλούν το χωριό οι κάτοικοι ιδρύθηκε το 16ο αιώνα. Το όνομά του χωριού θεωρείται ότι προήλθε από τους πέντε προστάτες αγίους του. Άλλοι λένε ότι ονομάζεται έτσι από τους πέντε δρόμους που ξεκινούν ακτινωτά από αυτό.

Το σίγουρο είναι ότι αποτελεί ένα ξεχωριστό ελληνικό χωριό και για την ομορφιά του αλλά και για τους θρύλους που το συνοδεύουν. Αν βρεθείς στο χωριό εκτός από τα άλλα αξιοθέατα που θα δεις, μπορείς να δεις και το αρχοντικό της Μαρίας της Πενταγιώτισσας. Όπως επίσης και του νεαρού εραστή της που έγινε ο δολοφόνος του αδερφού της.

Αν σκέφτεσαι να κάνεις την εξόρμησή σου εκεί, μην ανησυχείς για τη διαμονή σου καθώς το χωριό διαθέτει αρκετούς προσεγμένους ξενώνες για όλα τα γούστα. 

Πηγή: https://www.newsbeast.gr

 

Το ποίημα που έγραψε ο Κωστής Παλαμάς για την Μαρία Πενταγιώτισσα

Μαρία η Πενταγιώτισσα

Στον Καρκαβίτσα 

        Νύχτα κατάμαυρη, μάνα του τρόμου!  

        Έξυπνος βρίσκομαι στο φτωχικό μου, 

        ένα μισόσβηστο δαυλί στο πλάι  

        την τελευταία του σπίθα πετάει.  

        Κρατάω το μέτωπο σκυφτό στο χέρι·  

        μέσα στα σύγνεφα μόνο έν’ αστέρι  

        λάμπει… κι αθέλητος ο στοχασμός μου  

        πάει στις πεντάμορφες, θεές του κόσμου,  

        που κόσμους φάγανε και παλικάρια, 

        σαν άγρια πέλαγα και σα λιοντάρια.  

        Κι έξαφνα τ’ άστρο μου στα ουράνια βάθη  

        μέσα σε σύγνεφο πιο μαύρο εχάθη,  

        κι έν’ αβασίλευτο κι έν’ άλλο αστέρι 

        απ’ άλλα υψώματα κι απ’ άλλα μέρη

        κι απ’ άλλα ονείρατα σταλτό εδώ χάμου,  

        νά! γλυκοχάραξε στην κάμαρά μου.  

        Μ’ ένα λαμπρόφωτο γύρω στεφάνι  

        η Πενταγιώτισσα μπροστά μου εφάνη.

        Δεν την αλλάξανε τα καταχθόνια· 

        πανώρια, αγέραστη, ξάστερη, αιώνια, 

        σαν να την έκαμε στον Άδη κάτου 

        ο Χάρος, δούλος της, βασίλισσά του. 

        Ίδια, παράδεισο, κόλαση, νά! Ίδια! 

        Φλωριά, χωριάτικα πλούσια στολίδια, 

        στο αχνό της μέτωπο κρέμουντ’ αράδα, 

        και του μετώπου της λάμπ’ η αχνάδα  

        φανταχτερότερη κι απ’ τα φλωριά της· 

        η Νύχτα χάνεται μπρος στη θωριά της· 

        αλλά κι αν ήτανε κι η Νύχτα εκείνη  

        που μόνο ο θάνατος κι ο τάφος δίνει, 

        κι αν είχε αμέτρητες φορές ακόμα 

        πιο άγριο πρόσωπο, πιο μαύρο χρώμα, 

        πάλι θα χάνοταν σαν ντροπιασμένη  

        απ’ τη νικήτρα της λάμψη που βγαίνει  

         μέσ’ απ’ τα μάτια της· — είναι γυναίκεια;  

        και μάτια λέγονται τ’ αστροπελέκια;

        Ω Πενταγιώτισσα, τί θες ακόμα;  

        πες μου, δε σ’ έλιωσε το μαύρο χώμα  

        και με τα ονείρατα του κάτου κόσμου 

       ξεφεύγεις άπιαστη κι έρχεσ’ εμπρός μου;  

        Μόνη δεν έρχεσαι· κι από κοντά σου 

        κοίταξε! σέρνονται τα θύματά σου,  

        αγόρια αχνούδωτα, παλικαράδες,  

        αθώα θύματα κι αθώοι φονιάδες,  

        πίσω σου τρέχουνε, σ’ ακολουθούνε, 

        κι όλοι από έρωτα για σε μεθούνε.  

        Κι αυτοί που μάγεψες και που στα χέρια 

        τους επαράδωκες φόνου μαχαίρια 

        κι αδέρφια εσκότωσαν, φίλους για σένα,  

        κι εκείνοι πὄπεσαν αρνιά σφαγμένα,  

        όλοι τους κρέμουνται κι αυτοί κι οι άλλοι 

        μέσ’ απ’ της νιότης σου τα δόλια κάλλη,  

        κι εσύ στη μέση τους δεν κλαις, δε φρίττεις,

        γέννα μαρμάρινη της Αφροδίτης! 

        Κι όπως η Άνοιξη από το παλάτι  

        του Απρίλη χύνεται ρόδα γεμάτη,  

        κι εσέ τα χέρια σου κι εσέ η ποδιά σου 

        γεμάτα είν’ αίματα, ρόδα δικά σου!  

        Α! Πενταγιώτισσα, τί θες ακόμα; 

        Όχι, δε σ’ έλιωσε το μαύρο χώμα,  

        και με τα ονείρατα του κάτου κόσμου  

        ξεφεύγεις άπιαστη κι έρχεσαι εμπρός μου. 

        Ω πλάσμ’ αλύπητο, λαχταρισμένο, 

        έλα! σ’ αγάπησα, και σε προσμένω!  

        Κι αν είσαι φάντασμα, τέτοια ολοένα,  

        τέτοια φαντάσματα ωσάν εσένα  

        να μου χαρίζουνε την ευτυχία,  

        όνειρο πύρινο σε ζωή κρύα! 

        Έλα και σφίξε με στην αγκαλιά σου,  

        σβήσε τη δίψα μου με τα φιλιά σου,  

        όπως κι αν λέγεσαι κι ό,τι κι αν είσαι,  

        κι ύστερα και όλο μου το αίμα χύσε,  

        σαν το νεράκι της η γη σ’ το δίνω·  

        ρουμπίνια ατίμητα πλάσε μ’ εκείνο. 

        Όλα είναι σύγνεφα και παραμύθια, 

        μόν’ η Ομορφιά είναι το φως, η αλήθεια!  

        Του κάκου αχόρταγα στο κόσμο τούτο  

        δόξα γυρεύουμε, δύναμη, πλούτο,  

        κι η Πίστη μάγισσα, φτερά μάς δίνει,  

        κι εμπρός σου τρέμουμε, Δικαιοσύνη, 

        κι όλο από μέσα μας μιαν ευχή βγαίνει: 

        Να ζούμε απείραχτοι κι αναπαμένοι!  

        Σε μιας Πεντάμορφης τα στήθη επάνω,  

        με δυο γλυκόλογα, με γέλιο πλάνο,  

        όλα ξεχάνονται… Χιμάει μια Λάμια 

        και σαν αδύνατα ξερά καλάμια  

        τα σιδερένια μας νιάτα συντρίβει,  

        και ή βοσκοπούλα είναι μες στο καλύβι 

        ή στ’ αρχοντόσπιτο κυρά μεγάλη,  

        όμοια στ’ αρπάγια της μας σφίγγει πάλι,  

        και με το στόμα της τ’ άπονο πιάνει  

        ρουφάει το αίμα μας,— και δεν της φτάνει!  

 

 

Από τους βοσκούς που κατέβηκαν απ’ τα Βαρδούσια κι έγιναν βιομήχανοι στην Αθήνα ξεκινήσαμε, στη Μαρία την Πενταγιώτισσα καταλήξαμε

Στα Πατήσια, κοντά στον Άγιο Λουκά, λειτουργούσε ένα βουστάσιο, που προμήθευε τα νοικοκυριά με φρέσκο γάλα, ανάδινε όμως και ανυπόφορες μυρωδιές. Ο Φιλίππου, που είχε το βουστάσιο, άνοιξε στο Λυσσιατρείο –τρεις στάσεις πιο κάτω– ένα γαλατάδικο, που απόχτησε τόσο μεγάλη φήμη, ώστε είχε πελάτες από διάφορες περιοχές της Αθήνας.
Έτσι ξεκίνησε η γαλακτοβιομηχανία ΦΑΓΕ: από έναν πρόγονο που ήταν βοσκός στα Βαρδούσια κι έστησε βουστάσιο και γαλατάδικο στην πρωτεύουσα.

Συμπτωματικά από τα Βαρδούσια κατέβηκε στην Αθήνα κι ένας άλλος βοσκός, ο Δασκαλόπουλος. Αυτός άνοιξε γαλατάδικο στα Εξάρχεια. Ήταν παππούς των Δασκαλόπουλων, που δημιούργησαν τη γαλακτοβιομηχανία ΔΕΛΤΑ (νυν Vivartia).
Το χωριό του Δασκαλόπουλου, η Γρανίτσα (σήμερα λέγεται Διακόπι), ήταν κοντά στους Πενταγιούς, το χωριό της Μαρίας της Πενταγιώτισσας, που στην ποδιά της σφάζονταν παλικάρια και που το επώνυμό της ήταν Δασκαλοπούλου. Αυτή η συνωνυμία μετακίνησε το ενδιαφέρον μου από τους γαλακτοβιομήχανους στην ιστορία της Μαρίας Δασκαλοπούλου. Αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάποια σχέση.
Η βλαχοπούλα με το καρδάρι, στο σήμα της ΔΕΛΤΑ, αποκλείεται να είναι εμπνευσμένη από τη Μαρία την Πενταγιώτισσα, γιατί η Μαρία δεν ήταν ο αντιπροσωπευτικός τύπος χωριατοπούλας ούτε συμβάδιζε με τα στερεότυπα της εποχής.

Η Μαρία ήταν πεντάμορφη, ψηλή και λυγερή. Τόση ήταν η ομορφιά της, που λένε ότι εντυπωσιάστηκε κι ο ίδιος ο Όθωνας, όταν στην περιοδεία που έκανε ανά την Ελλάδα, το 1862, λίγο πριν την έξωσή του, την είδε στο Γαλαξίδι να χορεύει στη γιορτή που είχε στηθεί προς τιμήν του. Θέλησε να της προτείνει να την πάρει στα ανάκτορα, αλλά τον εμπόδισε η Αμαλία.

Αυτά τα παινέματα οι Πενταγιώτες τα λένε τώρα. Στον καιρό της Μαρίας έλεγαν άλλα. Η Μαρία δεν ήταν μόνο πεντάμορφη· ήξερε γράμματα, ήταν έξυπνη, δυναμική και απελευθερωμένη· μια κοπέλα έξω από τα μέτρα του καιρού της. Στην κλειστή κοινωνία του ορεινού χωριού, ο θαυμασμός πάλευε με τον φθόνο.
Ο αδερφός της, ο Θανάσης, ο Δασκαλοθανάσης όπως τον αποκαλούσαν, προσπαθούσε να την περιορίσει στο πλαίσιο που άρμοζε σε μια κοπέλα της δικιάς της σειράς, που ήταν θυγατέρα και αδερφή γραμματοδιδάσκαλων. (Δάσκαλος, παπάς και χωροφύλακας ήταν οι εξέχουσες φυσιογνωμίες ενός χωριού). Η αδελφή της Μαρίας και του Θανάση, ήταν παράδειγμα προς μίμηση: υποταγμένη και υπάκουη. Η Μαρία όμως ήταν ατίθαση και ήθελε να ζήσει όπως της υπαγόρευε η καρδιά της. Πλήρωσε πολύ ακριβά τον ελεύθερο χαρακτήρα της και την εκλογή ενός αταίριαστου συντρόφου.

Το σπίτι της Μαρίας στους Πενταγιούς.

Αγάπησε τον Δημήτρη Τουρκάκη, έναν νέο, που εκτός από την ομορφιά του δεν διέθετε κανένα άλλο χάρισμα. Ο αδερφός της δεν ήθελε ν’ ακούσει κουβέντα για γάμο της Μαρίας με τον Τουρκάκη. Τον θεωρούσε χαμένο κορμί, και δεν ήταν ο μόνος. Άλλωστε το παρανόμι Τουρκάκης δήλωνε κάποια ασύγγνωστη δοσοληψία με τον εχθρό. Λένε πως πρόδωσε στους Τούρκους το μέρος που είχαν συναχτεί κάποιοι αρματολοί κι έτσι τους έπιασαν. Άλλοι πάλι λένε ότι παράστησε τον προδότη, για να παρασύρει τους Τούρκους ως το σημείο όπου οι αγωνιστές, κρυμμένοι, τους περίμεναν για να τους λιανίσουν. Αυτό το λένε κυρίως οι απόγονοι του Τουρκάκη.
Ο Θανάσης, όσο έβλεπε τη Μαρία να συνεχίζει τη σχέση παρά τις απαγορεύσεις του, ξεσπούσε βίαια επάνω της με βαριές βρισιές και πολύ ξύλο.
Το χωριό δεν συγχωρούσε ότι η Μαρία είχε φανερή σχέση με τον Τουρκάκη. Αυτά έπρεπε να γίνονται κρυφά κι όχι ξεδιάντροπα! Πίσω από τις ηθικολογίες κρυβόταν η ζήλια. Το κουτσομπολιό έδινε κι έπαιρνε.
Αφού ο αδερφός ήταν εμπόδιο στην ένωσή του με τη Μαρία, ο Τουρκάκης αποφάσισε να τον βγάλει από τη μέση. Του έστησε ενέδρα και τον σκότωσε. Πέταξε το πτώμα σε μια χαράδρα. Το φονικό δεν άργησε ν’ αποκαλυφθεί. Ήρθε απόσπασμα χωροφυλάκων, έγινε ανάκριση και τότε χύθηκε όλο το φαρμάκι που κρυβόταν. Οι Πενταγιώτες είπαν τα μύρια όσα εναντίον της Μαρίας, άλλοι από ζήλια, άλλοι από μικροψυχιά κι εκδικητικότητα και άλλοι ενδίδοντας σε πιέσεις. Την κατηγόρησαν ότι έβαλε τον εραστή της να σκοτώσει τον αδερφό της. Για να γλιτώσει το τομάρι του ο Τουρκάκης, την κατηγόρησε κι αυτός.
Προφυλακίστηκαν στην Άμφισσα (στα Σάλωνα, του τραγουδιού) και δικάστηκαν στο Μεσολόγγι. Εκείνος κατηγορούμενος για φόνο κι εκείνη για ηθική αυτουργία στον φόνο. Οι μάρτυρες παρουσίασαν τον Τουρκάκη σαν έναν άβγαλτο νέο, που έπεσε θύμα της μοιραίας ομορφιάς μιας σατανικής γυναίκας. Ακόμα και η αδερφή της ήταν εναντίον της. Η Μαρία είπε στην απολογία της «Πώς είναι δυνατόν να θέλω να σκοτώσει τον αδερφό μου, τον μοναδικό προστάτη μου, και να μου κλείσει το σπίτι;»
Καταδικάστηκαν και οι δύο σε φυλάκιση.
Η Μαρία έμεινε δυόμιση χρόνια στη φυλακή. Όταν γύρισε στους Πενταγιούς, βρήκε τα υπάρχοντά της καταπατημένα και τους συγχωριανούς της εχθρικούς απέναντι στη «φόνισσα». Ζητώντας εκδίκηση, ήρθε σε συνεννόηση με τους ληστές που λυμαίνονταν την περιοχή και τους έφερε στο χωριό. Οι Πενταγιώτες τρομοκρατήθηκαν. Ευτυχώς το αιματοκύλισμα αποφεύχθηκε. Από τότε την ακολουθούσε ο χαρακτηρισμός «λησταρχίνα».
Έφυγε από τους Πενταγιούς και πήγε στο γειτονικό Κροκύλι. Εκεί παντρεύτηκε τον Γιώργο Αρμάο, έναν πλούσιο χήρο με τέσσερα παιδιά. Έζησαν πολύ καλή ζωή. Ο Αρμάος είχε χρήμα και η Μαρία μυαλό.
Οι Πενταγιώτες δεν επιφύλαξαν εχθρική υποδοχή στον Τουρκάκη, όταν αποφυλακίστηκε δυο χρόνια ύστερα από τη Μαρία και επέστρεψε. Τον δέχτηκαν ξανά στους κόλπους του χωριού. Ο Τουρκάκης παντρεύτηκε, έκανε παιδιά κι εγγόνια. Απόγονοί του ζουν σήμερα στους Πενταγιούς με το πραγματικό επώνυμο της οικογένειας.
Η Μαρία δεν διέκοψε τις σχέσεις της με το χωριό της. Παρευρισκόταν σε κάποια πανηγύρια, όπου χαμογελώντας άκουγε το τραγούδι της:

Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά

και στο Χρισσό κριάρια

και στης Μαρίας την ποδιά

σφάζονται παλικάρια.

Πέθανε το 1896 σε ηλικία 60 χρόνων και θάφτηκε στο Κροκύλι. Οι Κροκυλιώτες υπογραμμίζουν ότι ήταν η πρώτη που θάφτηκε στο νέο νεκροταφείο του χωριού.

Η ιστορία της Μαρίας Δασκαλοπούλου έγινε θρύλος, τραγούδι, βιβλία, ταινίες, θεατρικά, οπερέτα. Οι Πενταγιώτες είχαν λερωμένη τη φωλιά τους και για χρόνια απέφευγαν να μιλήσουν για την ιστορία της. Ο χρόνος που πέρασε άμβλυνε τα πάθη, άνοιξε τα στόματα και η νεότερη γενιά έμαθε όσα κομμάτια από την ιστορία δεν είχαν λησμονηθεί ή δεν έμειναν για πάντα κρυφά. Τα κενά τα συμπλήρωσε η φαντασία.
Οι Πενταγιώτες και οι Κροκυλιώτες βεβαιώνουν την εκδοχή της ιστορίας που αναφέραμε πιο πάνω, αποφεύγοντας όμως το επεισόδιο με τους ληστές. Ωστόσο παραδέχονται ότι την αποκαλούσαν «λησταρχίνα».

Στο θέατρο είναι πολύ γνωστά τα έργα του Παύλου Νιρβάνα και του Μποστ «Μαρία Πενταγιώτισσα».
Λιγότερο γνωστό, αν και έχει μεταδοθεί από το ραδιόφωνο, είναι το θεατρικό του ηθοποιού και συγγραφέα Κώστα Μπιλίρη «Μαρία Πενταγιώτισσα». Ο συγγραφέας δημιουργεί μια ενδιαφέρουσα ηθογραφία ζωντανεύοντας διάφορους τύπους του χωριού, που έπαιξαν ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων: την προξενήτρα, τον δικολάβο, τον τοκογλύφο, τον αστυνόμο, την αδερφή του Τουρκάκη, τον Γιώργο, φίλο του Θανάση, που αγαπάει πιστά τη Μαρία. Ο συγγραφέας δίνει στον Αρμάγο τον ρόλο του μεσόκοπου συγχωριανού, που στρέφεται εναντίον της Μαρίας χολωμένος, όταν εκείνη απορρίπτει τις προτάσεις του. Ο Γιώργος παρεμβαίνει και σώζει το χωριό από τους ληστές. Οι Πενταγιώτες θα ζητήσουν από τη Μαρία να μη φύγει από το χωριό. Στο τέλος, οι ζωές του Γιώργου και της Μαρίας θα ενωθούν.

• Στο αρχείο της ΕΡΤ, στην σειρά εκπομπών «Σαν παραμύθι» περιλαμβάνεται ένα ντοκιμαντέρ παραγωγής 2005, αφιερωμένο στη Μαρία την Πενταγιώτισσα. Από αυτό προέρχονται οι έγχρωμες φωτογραφίες και διάφορες πληροφορίες.
• Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες προέρχονται από την ταινία που γύρισε ο Αχιλλέας Μαδράς το 1926 «Μαρία Πενταγιώτισσα». Το σενάριο έχει ξεφύγει εντελώς και είναι αδύνατον να μη γελάσει κανείς με κάποιες υπερβολές. Επιπλέον την ταινία σχολιάζει εμβόλιμα με το κοφτερό του χιούμορ ο Αλέκος Σακελλάριος στην τηλεοπτική εκπομπή του «Τον παλιό εκείνο τον καιρό», 1964.

 Πηγή: https://tetysolou.wordpress.com/

Η γυναίκα θρύλος και το ερωτικό σκάνδαλο που αναστάτωσε ένα χωριό

Ο έρωτας που μετατράπηκε σε τραγωδία κι έγινε παραδοσιακό τραγούδι

Υπήρξε μια Ελληνίδα καλλονή, μία μοιραία γυναίκα, θρυλική για την ομορφιά της αλλά και για τα ερωτικά της σκάνδαλα που αναστάτωναν την ορεινή Φωκίδα.

Η Μαρία Πενταγιώτισσα φέρεται να γεννήθηκε το 1821 στο χωριό Πενταγιοί Φωκίδας ή Πενταγιού όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι. Το πραγματικό της επώνυμο, Δασκαλοπούλου, τείνει σχεδόν ξεχαστεί και το όνομα Πενταγιώτισσα το πήρε από τον τόπο καταγωγής της.

Από τα νεανικά της χρόνια διασώθηκαν μόνο διάφορες παραδόσεις και θρύλοι. Ο πατέρας της λέγεται πως ήταν γραμματοδιδάσκαλος, εξ ου και ο χαρακτηρισμός της σε δημοτικό τραγούδι «μωρή δασκαλοπούλα». Υπήρξε όμορφη και δυναμική γυναίκα για τα δεδομένα της εποχής της. Η ιστορία της αποτέλεσε πηγή έμπνευσης θεατρικών έργων, κινηματογραφικών ταινιών αλλά και ποιημάτων.

Ο θρύλος τη θέλει πανέξυπνη, δολοπλόκα και με πολυτάραχη ερωτική ζωή. Κατά άλλους θεωρείται η πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια.

Θελκτική και λυγερόκορμη, η Μαρία Πενταγιώτισσα ήταν πραγματικός πειρασμός. Έβλεπε τους άντρες να σιγοψιθυρίζουν κουβέντες μυστικές μεταξύ τους, να την κοιτούν με βλέμματα που πρόδιδαν τον πόθο τους. Οι υποψήφιοι εραστές έρχονταν ακόμα και στα χέρια προκειμένου να κερδίσουν τον έρωτά της και γιατί όχι την καρδιά της.

Εξ ου και το δημοτικό άσμα της εποχής: «Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρια και στης Μαρίτσας την ποδιά σφάζονται παληκάρια Μαρίτσα Πενταγιώτισσα, μωρή δασκαλοπούλα, εσύ τα 'καμες ούλα!"».

Η ερωτομανής διαγωγή της εξόργιζε την συντηρητική κοινωνία του χωριού. Οι καβγάδες και τα επεισόδια ανάμεσα στους επίδοξους μνηστήρες τάραξαν αρκετές φορές την καθημερινότητα της συντηρητικής τότε κοινωνίας.

Εκείνη όμως φαίνεται πως είχε βρει τον άνθρωπό της. Αγάπησε ένα παλικάρι από το χωριό και δεν έκρυβε τα αισθήματά της για εκείνον. Αυτό ήταν και το μεγάλο της σφάλμα.

Ο μυστικός έρωτας της κοπέλας και η διάδοση του δεσμού αναστάτωσε το χωριό που δεν ήταν έτοιμο να δεχτεί δεσμούς και προγαμιαίες σχέσεις.

Οι πιέσεις στην οικογένεια δεν άργησαν. Ζητούσαν επίμονα από τον αδερφό της να πάρει τα μέτρα του και να βάλει τέλος σε αυτό τον «απαγορευμένο» δεσμό και στα τερτίπια της αδερφής του υπό τον φόβο μήπως και άλλα κορίτσια του χωριού και ακολουθήσουν το μεμπτό παράδειγμά της.

Η Μαρία η Πενταγιώτισσα δέχτηκε μεγάλες πιέσεις από τον αδελφό της να σταματήσει αυτή την σχέση και το κακό δεν άργησε να συμβεί.

Ο αδελφός της δολοφονήθηκε από τον Τουρκάκη και η ίδια θεωρήθηκε ηθική αυτουργός. Λέγεται πως ένας κάτοικος του χωριού βρήκε το άψυχο σώμα του αδερφού της.

Το ζευγάρι συνελήφθη, εκείνη θεωρήθηκε συνεργός του και δικάστηκαν από το Κακουργιοδικείο Μεσολογγίου. Ο Τουρκάκης καταδικάστηκε σε βαριά ποινή ενώ εκείνη λέγεται ότι τελικά έπεσε στα μαλακά αφού οι δικαστές μεροληπτώντας από την ομορφιά της την αθώωσαν.

Η Μαρία Πενταγιώτισσα, μετά τον χαμό του αδελφού της και του αγαπημένου της, φέρεται να επέστρεψε στη Φωκίδα και παντρεύτηκε έναν χήρο στο διπλανό χωριό Παλαιοκάτουνο (Κροκύλειο), του ανέθρεψε και μόρφωσε τα τέσσερα παιδιά του από προηγούμενο γάμο του και πέθανε το 1885 χωρίς να αποκτήσει δικά της παιδιά.

 

Ο θρύλος της Μαρίας Πενταγιώτισσας στην τέχνη

Η ιστορία της Μαρίας της Πενταγιώτισσας έγινε γνωστή σε όλη την Ελλάδα και άρχισε έτσι να κινείται στα όρια του θρύλου. Ο Κωστής Παλαμάς στην ποιητική συλλογή «Τα Μάτια της Ψυχής μου» (1890) της αφιέρωσε πολύστιχο ποίημα όπου ύμνησε την ομορφιά της. Για τη Μαρία, έγραψαν ο Π. Νιρβάνας, ο Δ. Καμπούρογλου (κυρίως για τα τελευταία χρόνια της ζωής της) και ο Α. Καρκαβίτσας.

Εκτός από δημοτικό τραγούδι που γνώρισε δεκάδες ερμηνείες και παραλλαγές, η ζωή της αποτέλεσε πηγή έμπνευσης θεατρικών έργων, κινηματογραφικών ταινιών αλλά και ποιημάτων.

Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Αχιλλέας Μαδράς επισκέφθηκε τους Πενταγιούς για να συγκεντρώσει υλικό για κινηματογραφική ταινία, με θέμα τη ζωή της Μαρίας. Βρήκε όμως κλειστά στόματα. Η ταινία παρ' όλα αυτά, γυρίστηκε και προβλήθηκε το 1929. Τίτλος της, «Μαρία Πενταγιώτισσα». Στην ταινία, πρωταγωνιστούσαν: Φρίντα Πουπελίνα (με το ψευδώνυμο Νένα Μάη), Αιμίλιος Βεάκης, Αχιλλέας Μαδράς (ο… νονός του σαρδάμ για όσους δεν το γνωρίζουν) κ.ά. Η υπόθεση ξεφεύγει από την πραγματικότητα, καθώς η Μαρία εγκαταλείπει το χωριό της και ακολουθεί τον αγαπημένο της, ένα γενναίο λήσταρχο, στα βουνά.

Το 1957, προβλήθηκε η ταινία «Μαρία Πενταγιώτισσα» σε σενάριο και σκηνοθεσία Κώστα Ανδρίτσου με πρωταγωνίστρια την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους ήταν ακόμα οι Ανδρέας Μπάρκουλης, Στέφανος Στρατηγός, Λάμπρος Κωνσταντάρας, Κώστας Χατζηχρήστος, Θανάσης Βέγγος κ.ά. Η ταινία έκοψε 31.254 εισιτήρια και εκτόξευσε τη δημοτικότητα της Αλίκης Βουγιουκλάκη στα ύψη.

Υπάρχει ακόμα μία ταινία του 1967, με τίτλο «Η Κόρη της Πενταγιώτισσας» σε σενάριο Νέστορα Μάτσα και σκηνοθεσία Αντώνη Τέμπου.

Η ιστορία της παραμένει μέχρι σήμερα ένας θρύλος.

Η πραγματική ιστορία της Μαρίας της Πενταγιώτισσας

 Η πραγματική ιστορία της Μαρίας της Πενταγιώτισσας- κατά κόσμο Μαρίας Αθανασοπούλου- με την πάροδο του χρόνου έγινε θρύλος. Ο πατέρας της ήταν δάσκαλος γι’ αυτό και στο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ως Μαρία δασκαλοπούλα. Αυτή η πολύ όμορφη, ψιλή, λυγερόκορμη, ζωηρή, ανυπότακτη και πολλά χρόνια μπροστά από την εποχή της κοπέλα, σε ηλικία 18 χρονών συγκλόνισε το πανελλήνιο.

Σε καιρούς που τα ήθη ήταν πολύ αυστηρά, αυτή είχε το θάρρος να τα παραβλέψει, μη διστάζοντας να ομολογήσει πως αγαπάει το Δημήτρη Παπαγεωργίου, γνωστό με το παρατσούκλι Τουρκάκης. Ο έρωτας των δύο νέων έγινε η αφορμή να εξαγριωθεί ο αδερφός της Μαρίας, Θανάσης (ο δασκαλοθανάσης), που δεν ήθελε αυτή την ένωση, επειδή ο Τουρκάκης δεν άνηκε στο δικό τους κοινωνικό επίπεδο. Την περιόρισε λοιπόν και την κακομεταχειριζόταν. Ο Τουρκάκης αποφάσισε να εκδικηθεί, γι’ αυτό την ημέρα της Αναλήψεως του 1842 παράσυρε το Θανάση (με συνεργό την αγαπημένη του Μαρία) ψηλά στο Ξηροβούνι, τον σκότωσε έπειτα από λογομαχία και πέταξε το πτώμα του σε παρακείμενο βάραθρο με τ’ όνομα Κάρκαρος. Η απουσία του αδερφού της Μαρίας έγινε αισθητή και έπειτα από έρευνες το πτώματα του βρέθηκε με τη βοήθεια συγχωριανών εθελοντών, που κατόρθωσαν να κατέβουν στον γκρεμό.
Από τα πρακτικά της δίκης προκύπτει ότι η ομολογία της επέδειξε μεταμέλεια. Ένα χρόνο μετά το έγκλημα, το 1843, η όμορη αυτή κοπέλα καταδικάστηκε σε φυλάκιση 2,5 χρόνων από το Κακουργιοδικείο Μεσολογγίου ως ηθικός αυτουργός στο φόνο, ο δε Τουρκάκης σε 4,5 χρόνια φυλάκισης ως φυσικός αυτουργός με ελαφρυντικά. Μετά την έκτιση των ποινών, ο μεν Τουρκάκης επανήλθε στο χωριό, η δε Μαρία παντρεύτηκε στο διπλανό χωρίο Κροκύλειο. Εκεί εγκαταστάθηκε και έζησε μέχρι τα βαθιά γεράματα της. Πέθανε το 1896 και ο τάφος της σώζεται ως και σήμερα στο νεκροταφείο Κροκυλείου.
Η ιστορία της μπορεί στις μέρες μας ναι μην έχει ιδιαίτερη σημασία,  όμως για την εποχή της η ιστορία της αποτυπώθηκε σε στίχους δημοτικών τραγουδιών:

«Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρι

Και στης Μαρίας την ποδιά σφάζονται παλικάρια!

Μαρία Πενταγιώτισσα, μωρή δασκαλοπούλα…»

Η μουσίτσα

Πενταγιοί ένα χωριό-θρύλος

Ελίνα Ιατρίδου βρέθηκε στην γιορτή των κυνηγών, στις 12 Νοεμβρίου στην Πενταγιού ! Γνώρισε τους Πενταγιώτες που την εκτίμησαν πολύ γιά τον αυθόρμητο καί τον συμπαθητικό της χαρακτήρα ! Ο Σύλλογος πενταγιωτών την ευχαριστεί για τα καλά της λόγια στο παρακάτω άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Greek-CrossRoads :

Μία ακόμη στροφή-κορδέλα στα ορεινά της Φωκίδας και το χωριό Πενταγιοί προβάλλει σε υψόμετρο 950μ. μέσα σε μία πανδαισία γήινων χρωμάτων, κατά τα τέλη φθινοπώρου, έπειτα από μία εκστατική διαδρομή με θέα τα ακίνητα νερά στην τεχνητή λίμνη του Μόρνου.

Ο Σύλλογος Πενταγιωτών στο κρατικό ραδιόφωνο

Σε μία ραδιοφωνική εκπομπή της ΕΡΤ-open 106,7 βρέθηκαν την Τετάρτη 13-09-2017 το απόγευμα, ο Πρόεδρος του συλλόγου Πενταγιωτών, Στέλιος Τσιώρης, μαζί με τον υπεύθυνο Δημοσίων Σχέσεων, Πέτρο Πενταγιώτη, προσκεκλημένοι της κας Φεβρωνίας Ρεβύνθη προκειμένου να παρουσιάσουν στους ακροατές την Πενταγιού Δωρίδας!

Μαρία Πενταγιώτισσα: Στα πόδια της σφάζονταν παλικάρια...

Μια γυναίκα, διαφορετικές ιστορίες, πολλοί έρωτες και... αμέτρητα τραγούδια

 

Από τους Μυρμιδόνες στην Πενταγιώτισσα

από το blog Desmologies (κείμενο Mάκης Πασσίσης)

Η πραγματική ιστορία της Μαρίας της Πενταγιώτισσας

 Κώστας Καψάλης (3-06-09) Πηγή: http://www.lidoriki.com 

Λίγο  πριν απ’ τα μέσα του 19ου αιώνα, και σε χρονολογία που δεν μπορεί μέχρι σήμερα να προσδιορισθεί, σ’ ένα απομονωμένο κεφαλοχώρι της Δωρίδας, τους Πενταγιούς, του σημερινού Δήμου Βαρδουσίων της Φωκίδας, έλαβε χώρα ένα συνταρακτικό γεγονός, που αναστάτωσε όχι μόνο την κοινωνία των Πενταγιών και των γύρω χωριών, αλλά και ολόκληρης της χώρας και ανέδειξε τη φωτεινή φυσιογνωμία της Μαρίας Δασκαλοπούλου, που στη συνέχεια, λόγω καταγωγής, ονομάσθηκε Πενταγιώτισσα, και που αποτελούσε, γιά την εποχή, μοναδικό φαινόμενο γυναικείας ομορφιάς, καπατσοσύνης, πνευματικής ωριμότητας και οραματικής ιδιοσυγκρασίας, γιά μιά καλύτερη ζωή, στην οποία η γυναίκα να πάψει να είναι πειθήνιος και άβουλος σύντροφος του άνδρα, χωρίς δικαιώματα και διεκδικήσεις .

Σαν ελεύθερος άνθρωπος η Μαρία Πενταγιώτισσα , δεν διέπραξε κανένα αδίκημα, αλλά με πάθος αγάπησε, όπως είχε δικαίωμα, ένα όμορφο και ψηλόκορμο παλληκάρι, απ’ το χωριό, τον Δημήτρη Τουρκάκη, και μάλιστα χωρίς φόβο και πάθος, και δεν έλρυβε το αίσθημά της αυτό, που αναστάτωσε την τοπική κοινωνία, που εκείνη την εποχή δεν δεχόταν προγαμιαίες σχ’εσεις και δεσμούς.

Η διάδοση του δεσμού αναστάτωσε την στενή κοινωνία των Πενταγιών, η οποία, εμμέσως πλην σαφώς, πίεζε διαρκώς και έντονα τον αδελφό και προστάτη της ορφανής από γονείς Μαρίας, Θανάση Δασκαλόπουλο, να λάβει μέτρα γιά τη διάλυση του δεσμού και την εξαφάνιση του φαινομένου, που υπήρχε κίνδυνος να επεκταθεί και σε άλλα κορίτσια του χωριού.

Ο Θανάσης, δάσκαλος κι’ αυτός, όπως ο πατέρας του, ήταν ως εκ τούτου, θεματοφύλακας των, τότε, ηθικών αξιών και τοπικών παραδόσεων του χωριού, θεώρησε τον εαυτό του υπόχρεο να ασκήσει επί της Μαρίας αφόρητη πίεση γιά να διακόψει βιαίως τον δεσμό αυτό, που γιά λόγους προσωπικούς δεν ενέκρινε, με βίαια μέσα και τρόπους, που εκείνη .ομως την εποχή ήταν παραδεκτά.
 

Πέρα ‘ομως απ’ αυτό , ο Δασκαλοθανάσης ήταν αντίθετος με τις απόψεις της Μαρίας, να διδάσκει τα κορίτσια του χωριού να μάθουν να διεκδικούν τα διακαιώματά τους, που δεν θα ‘πρεπε να υπολέιπονται εκείνων, των ανδρών. Σύμφωνη βέβαια, με τις απόψεις του Δασκαλοθανάση, ήταν και η κοινωνία των Πενταγιών, και φυσικά αντίθετη με τις απόψεις της Μαρίας, η θέση της οπόιας στο χωριό, πιά, είχε γίνει πολυ δύσκολη .
Η αφόρητη όμως αυτή κατάσταση και οι συνεχείς βιαοιπραγίες του αδελφού, σε βάρος της Μαρίας, που είχε πιά εξελιχθεί σε ενδοοικογενειακό καθημερινό .. πόλεμο, εξόργισε τον αγαπημένο της Δημήτρη Τουρκάκη, ο οποίος σε συνεργασία με άλλους συγχωριανούς (Θεοδωράκη κλπ) θέλησε να δώσει οριστική λύση στο πρόβλημα βγάζοντας απ’ τη…μέση το βάναυσο αδελφό.

Δεν είναι βέβαια δυνατόν να γνωρίζουμε τους πραγματικούς λόγους που οδήγησαν τον Τουρκάκη στην πράξη του, πιστεύουμε όμως ότι τον τύφλωσε η δύναμη της απέραντης αγάπης του γιά την Μαρία.

Ας παρακολουθήσουμε όμως, βήμα- βήμα, την εξέλιξη της πραγματικής ιστορίας της Μαρίας της Πενταγιώτισσας, όπως καταγράφεται στο ακόλουθο έμμετρο δημώδες λαϊκό ποίημα, που βρέθηκε πολύ-πολύ αργότερα απ’ το περιστατικό, και το οποίο πιστεύουμε πως γράφτηκε, ίσως, στα πρώτα χρόνια του προηγούμενου αιώνα, από άγνωστο δημιουργό .

ΜΑΡΙΑ Η ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΙΣΣΑ

Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά

και στο Χρυσό Κριάρια,

και στης Μαρίας την ποδιά

σφάζονται παλλικάρια .

*

Γέννημα , θρέμμα Πενταγιών

η ξακουστή Μαρία ,

αρχοντικό περπάτημα

το βλέμμα με λατρεία .

*

Η ομορφιά σου η πολλή ,

των Πενταγιών η γέννα ,

βγήκε από όμορφο χωριό

με του λαού την πένα .

*

Το σπίτι σου σε φρόντιζε ,

δεν σ’ έστελνε χωράφι ,

μον’ γράμματα σε μάθαινε

μη μείνεις και στο ράφι .

*

Ήσουν γυναίκα παινευτή ,

των γυναικών ο λόγος

γιά σένα εσυζήταγαν

στων αλωνιών το σκότος .

 Η έμμετρη ιστορία της Μαρίας, έχει 145 στροφές και όπως προείπαμε θα πρέπει να έχει γραφτεί από .. άγνωστο λαϊκό δημιουργό του χωριού, η της ευρύτερης περιοχής.

Θα πρέπει ακόμα εδώ να διευκρινίσουμε, πως ο Δημήτρης Τουρκάκης, ήταν Πενταγιώτης, και δεν είχε καμιά σχέση με τους Τουρκάκηδες του Λιδορικίου η και άλλων χωριών, γιατί υπήρχαν σε όλα σχεδόν τα χωριά οικογένειες μ’ αυτό το επίθετο, και μάλλον θα πρέπει να ήταν απ’ τις οικογένειες των Τούρκων που παρέμεινα στα χωριά μας μετά την απελευθέρωση.

Υπάρχει επίσης και μία σχετική μεταγενέστερη (04-09-2012) ανάρτηση του Κώστα Καψάλη με τίτλο Μαρία Πενταγιώτισσα.

Στην Αρτοτίνα για τας εορτάς του Διάκου

ΕΝΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ:
      Ο απεσταλμένος της εφημερίδας "ΠΑΤΡΙΣ" Κ.Α. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, συνoδεύει  τον υφυπουργό  Συγκοινωνιών, κ. Αβραάμ, με την ακολουθία του στην Αρτοτίνα, προκειμένου να αντιπροσωπεύσει  την κυβέρνηση στις εκδηλώσεις  που διοργάνωσε η Δωρική Αδελφότητα για την "Ελληνική Εκατονταετηρίδα" προς τιμήν του ήρωά μας, Αθανασίου Διάκου. Ο ίδιος ο υφυπουργός θα έκανε και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Διάκου. Πρόκειται για ένα καταπληκτικό οδοιπορικό, που δημοσίευσε η εφημερίδα σε συνέχειες  στα φύλλα της με ημερομηνίες 3,4,6  και 9 Σεπτεμβρίου του 1930.
       
                

Μοναδικές φωτογραφίες από το θρυλικό σπήλαιο του Ξεροβουνίου

Δημοσιεύουμε σήμερα ένα σπάνιο φωτογραφικό ντοκουμέντο από τον Κάρκαρο του Ξηροβουνίου, το θρυλικό σπήλαιο όπου βρέθηκε η σωρός του αδερφού της Μαρίας Πενταγιώτισσας, Θανάση μετά το πολύκροτο φονικό που έγινε από τον στενό του φίλο και εραστή της Μαρίας, Τουρκάκη.

Τις φωτογραφίες, τις παραχώρησε ο Κώστας Ζέκιος από την Πενταγιού! Ο Κώστας τις φύλαγε πολλά χρόνια, από τότε που ομάδα, με συμμετοχή ξένων ειδικών γιά σπήλαια, έφθασε στην Πενταγιού, καί του ζήτησαν βοήθεια γιά να φθάσουν στο θρυλικό σπήλαιο!!

Τα Σπήλαια της Δωρίδας

  Πηγή: http://www.lidoriki.com

Το σπήλαιο της Βηθλεέμ - το ανεπανάληπτο αυτό γεγονός , που έδωσε την ελπίδα στον άνθρωπο - στέκει ψηλά και ανέγγιχτα. Υπάρχουν όμως , και κάτι άλλα σπήλαια, πιο κοντά μας, που και αυτά σε κάποιες στιγμές έσωσαν τη ζωή και έδωσαν ελπίδα: Είναι τα σπήλαια της Δωρίδας, τα οποία, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της Γερμανοϊταλικής κατοχής, έκλεισαν στις αγκαλιές τους και διαφύλαξαν τους κατοίκους της επαρχίας. Τα Δωρικά, αυτά, σπήλαια έγιναν γνωστά στο Πανελλήνιο.

Έτσι, στην "Εθνική Εφημερίδα", τεύχος 18/18.6.1832 γράφεται μακροσκελές ποίημα με τίτλο "χορός των οπλαρχηγών" και αναφέρεται σ' ένα πραγματικό γεγονός: Στο γλέντι που στήθηκε στο Λιδορίκι από τα απομεινάρια της φρουράς του Μεσολογγίου. Στο ποίημα αυτό, λοιπόν, σημειώνονται και τούτα:
"Ω χιονισμένε Παρνασσέ , σπηλιαίς στο Λιδορίκι ,
Σεις ίδετε καλόν χορόν απ'άνδρες και γυναίκες ..."

Για τον " χορό " αυτόν, ο Γιάννης Βλαχογιάννης έγραψε το "Αστραπόκαμα", το πιο μεστό κείμενο της νεοελληνικής λογοτεχνίας, στο οποίο οι Λιδορικιώτικες σπηλιές έχουν τον πρώτο λόγο.

Στοιχεία - γεωλογικά κυρίως - για όλες αυτές τις σπηλιές, έχει συγκεντρώσει η "Σπηλαιολογική Εταιρεία" η προσφορά της οποίας στην έρευνα, δεν μετριέται.

ΤΟ  ΣΠΗΛΑΙΟ  ΤΟΥ   ΚΑΛΛΙΟΥ

Για το σπήλαιο - την πηγή - και τον υπόγειο ποταμό του Καλλίου, έχουν γραφτεί πολλά. Στο περιοδικό "ΠΑΝ" του 1952, ο πρωτεργάτης της σπηλαιολογικής έρευνας στην Ελλάδα, Ιωάν. Πετρόχειλος, έγραφε γι' αυτό - κάτω απ' τον τίτλο "ο υπόγειος ποταμός του Καλλίου":

Το Βελόυχοβο η Κάλλιον, είναι ένα χωριό κοντά στο Λιδορίκι. Από μπροστά του περνά ο ποταμός Μόρνος. Είναι αληθινά χαμένο μέσα στο πράσινο κατά το καλοκαίρι εξ αιτίας των νερών ενός περίφημου μεγάλου κεφαλαριού, που βγαίνει στα βόρειά του και γονιμοποιεί τη βλάστηση. Το κεφαλάρι αυτό βγαίνει 500 μ. περίπου , πάνω από τα τελευταία σπίτια του χωριού, σε υψόμετρο 390μ, κάτω από μια άγρια, κατά την παράδοση, σπηλιά.
Το ότι το κεφαλάρι αυτό, θα έπρεπε να έχει σχέση οπωσδήποτε με τη σπηλιά αυτή, μας παρακίνησε στην εξερεύνησή της.
Η είσοδός της, ευρύχωρη και υψηλή 4,5 μ, φαίνεται από μακριά από τους απέναντι λόφους στο βάθος μιας σχισμής του από πάνω της όγκου του ασβεστολίθου, έχοντας μπροστά της το Νοτιά. Δυτικά έχει απότομους βράχους και ανατολικά ομαλή πλαγιά κατάφυτη , που φτάνει έως την όχθη του Μόρνου (από Φλύσχη).

 

Ο δρόμος για το Βελούχοβο, απ' το γεφύρι του Στενού, δεξιά ο Μόρνος και στο βάθος το πανέμορφο χωριό, που σήμερα είναι στον πάτο της ...λίμνης.

ΣΑΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙ... ΜΑΡΙΑ ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΙΣΣΑ

Ένα πολύτιμο ντοκυμαντέρ από την ταινιοθήκη της ΕΡΤ (ημερ. παραγωγής 01-01-05) για την μυθιστορηματική ζωή της Μαρίας Πενταγιώτισσας (ή Δασκαλοπούλα), με πολύτιμες μαρτυρίες. Για την διάσημη Μαρία μιλούν οι Πενταγιώτες Ξενοφών Τσώρης, Βασίλης Μανίκας, Ευθυμία Κατσίκα, Γιάννης Ασημάκης, Ανθούλου Αναγνωπούλου, Αυγή Κυριαζή, Δημήτρης Παπαγεωργίου και οι Κροκυλιώτες Πτολεμαίος Αρμάος και Λάκης Τριανταφύλλου) που μπορείτε να τους δείτε μέσα από το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ εδώ. 

ΜΑΡΙΑ ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΙΣΣΑ ...

Κώστας Καψάλης (4-09-12) Πηγή: http://www.lidoriki.com

Απόσπασμα από το βιβλίο με τίτλο «Χάρη Σταματίου διηγήματα» που εκδόθηκε από την Παπαχαραλάμπειο Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ναυπάκτου, Ναύπακτος 2006

ΜΑΡΙΑ Η ΠΕΝΤΑΓΙΩΤΙΣΣΑ

Η ωραία των Πενταγιών και τα πρώτα θύματά της. Ο έρως στα βουνά της Δωρίδος. Όπου το μήλο πέφτει στον Τουρκάκη. Τραγωδία έρωτος, ζήλειας και εκδικήσεως. Στα χείλη ενός βαράθρου. Τι απέγινε ο Θανάσης Δασκαλόπουλος και τα τσαπράζια του. Καρδιές γεμάτες λαχτάρες κα μίση.

Στα Σάλωνα σφάζουν τραγιά και στο Χρισσό κριάρια
Και στης Μαρίας την ποδιά σφάζονται παλληκάρια!

Δεν υπάρχει σε όλη την Ελλάδα χωριό που να μην ακούγoνται συχνά οι στίχοι αυτοί. Τους τραγουδούν στους γάμους, στα πανηγύρια, στα γλέντια, σαν ύμνο στην αιωνία ομορφιά, σα δοξολόγημα στην περίφημη Μαρία την Πενταγιώτισσα, την ιστορική και μοιραία γυναίκα. Γιατί η Μαρία υπήρξε ένας από τους γυναικείους εκείνους χαρακτήρες, τους οποίους η φύσις προορίζει για τη συμπάθεια και το θαυμασμό των ανθρώπων, οπωσδήποτε και αν φερθούν στην κοινωνία. Οι Πενταγιοί, το μικρό χωριό της, έγινε για κάμποσο καιρό τόπος τρομερών γεγονότων, που θα τα έλεγε κανείς μυθιστορηματικά, αν δεν τα εβεβαίωναν αξιόπιστοι μαρτυρίαι. Στο χωριό αυτό, κατά τους πρώτους μετά την Ελλ. Επανάσταση χρόνους, ζούσε ο Δασκαλόπουλος, νοικοκύρης τίμιος και σεβαστός, αρκετά πλούσιος. Ο Δασκαλόπουλος είχε ένα γιo, το Θανάση, και δυο κόρες, την Ελένη και τη Μαρία. Η Μαρία από μικρή άρχισε να δείχνει σημεία ζωηρής και ανυπόταχτης καλλονής. Σ’ όλο το χωριό είχε γίνει ονομαστή για τα μάτια της, τα «μεγάλα κρασογάλανα μάτια» που ετόξευαν στον ατενίζοντα αυτά κάποιο ρεύμα που θάμπωνε και μάγευε σαν τα μάτια της Γοργόνας. Με τον καιρό η Μαρία εμέστωσε σε αδρή κοπέλλα με θαυμασία κορμοστασιά, με εύγραμμα στήθη, ενώ το θείο πρόσωπό της έλαμπε σαν ήλιος. Και τα παλληκάρια του χωριού άρχισαν να δαιμονίζονται γι’ αυτή. Ο δρόμος από τον οποίον θα περνούσε η Μαρία για να φτάσει στη βρύση θα ήταν πάντα πιασμένος από τους νέους ερωτευμένους που περίμεναν το πέρασμά της. Τη νύχτα γύρω από το σπίτι της αντηχούσαν περιπαθή τραγούδια και τις Κυριακές, στο χοροστάσι, τα παλληκάρια εμάλωναν ποιο να πρωτοπιάσει στο συρτό το παχουλό και άσπρο χέρι της Μαρίας. Στην περιορισμένη εκείνη κοινωνία, ανάμεσα στις αυστηρές εκείνες ψυχές, όπου και απλώς να καλοκυτάξη κανείς τη γυναίκα ή την αδελφή του άλλου εθεωρείτο αμάρτημα ασυγχώρητο, τώρα εκυριαρχούσε μια αυθάδεια κι’ ένας ασυγκράτητος οργασμός. Θα έλεγε κανείς ότι η ομορφιά της λυγερής εκείνης ήρθε να καταπατήσει τις άγιες παραδόσεις, τη σεμνότητα και την αρετή του Ελληνικού χωριού.

Η Μαρία Πενταγιώτισσα και οι Έλληνες συγγραφείς!..

Αριστερά: Από την ταινία του Αχιλλέα Μαρδά: «Μαρία Πενταγιώτισσα» (1926) με την ηθοποιό Φρίντα Πουπελίνα. Δεξιά: Η Αλίκη Βουγιουκλάκη, στον ομώνυμο ρόλο της κινηματογραφικής ταινίας του Κώστα Ανδρίτσου, για τη Μαρία Πενταγιώτισσα.

Η Μαρία Πενταγιώτισσα (περ. 1821 – περ. 1885), ήταν κι αυτή μια γυναίκα θρυλική για την ομορφιά της και τα ερωτικά σκάνδαλα, γεννημένη στους Πενταγιούς της Δωρίδας, όπως διέδιδε η ίδια,  η οποία, όμως, έκρυβε ένα μυστικό:

Μαρτυρίες και θρυλούμενα για την Μαρία Πενταγιώτισσα

Πάνε χρόνια πίσω, γύρω στο 1960 εξάχρονο παιδί, όταν ανηφορίζαμε μαζί με την αδελφή μου και τη συχωρεμένη τη μάνα μου προς το Ξεροβούνι για να ποτίσουμε κάτι χωραφάκια δίπλα στο παλιό νεκροταφείο στο Παλαιοχώρι και πιάσαμε κουβέντα για τη Μαρία την Πενταγιώτισσα (δεν θυμάμαι καλά αν είχε χωράφι εκεί η Μαρία ή για τον κάρκανο). Άρχισε λοιπόν η μητέρα μου να μας εξιστορεί όλα όσα είχαν φτάσει στα αυτιά της απ' τον πατέρα της ή από θρύλους και παραδόσεις.

Τώρα αρκετά μεγάλος πια αποφάσισα να γράψω ένα κείμενο ψάχνοντας όσες αλήθειες υπάρχουν μέσα από μαρτυρίες αλλά και θρυλούμενα. Επειδή μόνος μου δεν θα τα κατάφερνα ζήτησα τη βοήθεια τόσο για τη διόρθωση όσο και τη συμπλήρωση του κειμένου από τον Κώστα Χάρη, έναν από τους πολλούς πατέρες (και ηλικιακά) των γραμμάτων της Κερασιάς. Τον ευχαριστώ πολύ.

Φώτης Β. Βρέττας

Η Μαρία ή Μαρίτσα Πενταγιώτισσα ήταν μια κοπέλα θρυλική για την ομορφιά αλλά και για ένα πολύκροτο ερωτικό της σκάνδαλο, που έζησε την εποχή της βασιλείας του Όθωνα στην ορεινή Φωκίδα. Το προσωνύμιο Πενταγιώτισσα το όφειλε στον τόπο καταγωγής της, το χωριό Πενταγιού. Η ιστορία της αποτέλεσε στα νεότερα χρόνια πηγή έμπνευσης θεατρικών έργων, κινηματογραφικών ταινιών και τραγουδιών.

Η Μαρία Πενταγιώτισσα φέρεται να γεννήθηκε το 1821. Από τα νεανικά της χρόνια διασώθηκαν μόνο διάφορες παραδόσεις και θρύλοι. Ο πατέρας της λέγεται πως ήταν γραμματοδιδάσκαλος, εξ ου και ο χαρακτηρισμός της «μωρή δασκαλοπούλα» στο γνωστό τραγούδι «Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά». Υπήρξε ιδιαίτερα όμορφη κοπέλα, δυναμική και χειραφετημένη για τα δεδομένα της εποχής της. Αυτό που άφησε την ιστορία της ζωής της στην παράδοση είναι το ότι υπήρξε ηρωίδα ενός ερωτικού σκανδάλου που κατέληξε στη δολοφονία του αδερφού της. Μια συνισταμένη διάφορων εκδοχών αναφορικά με τη ζωή της διαλαμβάνει τα ακόλουθα περιστατικά που χρονολογικά τοποθετούνται στην περίοδο της βασιλείας του Όθωνα:

Σε μια επίσκεψη του βασιλιά Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας στην Άμφισσα (τα Σάλωνα), πήγαν αντιπροσωπείες από όλα τα χωριά της Φωκίδας για να πάρουν μέρος στους εορτασμούς της υποδοχής του βασιλικού ζεύγους. Πήγαν κι από την Πενταγιού. Στην αντιπροσωπεία των Πενταγιωτών συμμετείχε και η Μαρία. Λέγεται μάλιστα ότι, κατά την παρουσίαση των αντιπροσωπειών, η βασίλισσα Αμαλία εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της Μαρίας και εκδήλωσε πρόθεση να την καλέσει στο παλάτι και να την εντάξει στην ακολουθία της. Στα πλαίσια των εορτασμών στα Σάλωνα για την υποδοχή του βασιλικού ζεύγους, οι διάφορες αντιπροσωπείες επιδόθηκαν σε γλέντια, με ρουμελιώτικο φαγοπότι και χορούς. Η Πενταγιώτικη αντιπροσωπεία είχε στήσει τη διασκέδαση στο χωριό Χρισσό, λίγο πιο έξω από τα Σάλωνα, κοντά στους Δελφούς. Εκεί, μπαίνοντας στο χορό η Μαρία, μπήκε κοντά της, πιάνοντας της το χέρι, και ένας συγχωριανός της νέος, ο Δημήτρης Τουρκάκης. Στο χωριό είχε κυκλοφορήσει η φήμη ότι οι δυο νέοι είχαν κρυφό ερωτικό δεσμό. Μόλις είδε το χειροκράτημα αυτό στο χορό ο αδερφός της Μαρίας Γιάννης, όρμησε έξαλλος και έσυρε, μπροστά σε όλους τους συγχωριανούς, τη Μαρία έξω από το χορό. Αυτή το θεώρησε αυτό μεγάλη προσβολή και επιστρέφοντας στην Πενταγιού, σε συνάντησή της με τον Τουρκάκη, οργισμένη του είπε να μην τον ξαναδεί μπροστά της, γιατί ήταν δειλός και δεν είχε το θάρρος να την υπερασπίσει ζητώντας την από τον αδερφό της σε γάμο.

Ο Τουρκάκης, κατά την παράδοση πάντα, για να αποδείξει πως δεν ήταν δειλός, έστησε νύχτα καρτέρι στον αδερφό της Μαρίας και τον σκότωσε. Στη συνέχεια μετέφερε το πτώμα στο Ξεροβούνι που υψώνεται πάνω από το χωριό και το έριξε στον «κάρκανο», ένα βαθύ βάραθρο στην κορφή του βουνού και κατόπιν, νύχτα ακόμα, γύρισε στο χωριό, στον κήπο έξω από το σπίτι της Μαρίας, και της έκαμε σινιάλο να κατέβει. Μόλις συναντήθηκαν, της έδειξε την αρματωσιά του αδερφού της, της είπε ότι δεν είναι δειλός και της ανάγγειλε θριαμβευτικά το «κατόρθωμά» του. Εκείνη αποτροπιασμένη έβγαλε μια κραυγή πόνου «αδερφέ μου, σε σκότωσα!». Σε δυο τρεις μέρες, βοσκοί Πενταγιώτες, στο βουνό, οδηγημένοι κι από τα σκυλιά τους, βρήκαν και ανέσυραν το πτώμα από το βάραθρο κι όπως ήταν επόμενο έφτασε στην Πενταγιού η χωροφυλακή για ανακρίσεις. Ο Τουρκάκης μετά τη συνάντησή του στον κήπο της Μαρίας εξαφανίστηκε. Τελικά οδηγήθηκε στις αρχές με την κατηγορία του φόνου. Το σημαντικό για το θέμα μας είναι το γεγονός ότι κατηγορήθηκε και η Μαρία για ηθική αυτουργία. Η κατηγορία στηρίχτηκε στη μαρτυρία της αδερφής της η οποία κατέθεσε για την κραυγή της Μαρίας «αδερφέ μου σε σκότωσα» εκείνη τη νύχτα της συνάντησης της με τον Τουρκάκη στον κήπο. Η αδερφή της Μαρίας, κατά την παράδοση, ήταν μάλλον άσχημη και ζήλευε τη Μαρία για την ομορφιά της.

Συνελήφθη λοιπόν και η Μαρία, καταδικάστηκε και κλείστηκε στις φυλακές Λαμίας. Ύστερα από λίγα χρόνια στη φυλακή, πριν εκτίσει ακόμα την ποινή της, σύμφωνα με την παράδοση πάντα, πλάνεψε με τα θέλγητρά της το φύλακα της φυλακής και τη διευκόλυνε να δραπετεύσει. Περπατώντας από τόπο σε τόπο έφτασε στην Πενταγιού την ημέρα της Λαμπρής και βρήκε τους συγχωριανούς της να χορεύουν στην πλατεία του χωριού. Άκουσε και το τραγούδι το αφιερωμένο στην προσωπική της τραγωδία:

«Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρια και στης Μαρίας την ποδιά σφάζονται παλληκάρια...» 

Οι Πενταγιώτες, μόλις την είδαν ανήμερα του Πάσχα στην πλατεία, ταράχτηκαν. Οι περισσότεροι την αντίκρισαν με ανάμικτα συναισθήματα. Μερικοί επιτιμητικά και η κόρη του πάρεδρου του χωριού, η οποία από τα παιδικά τους ακόμα χρόνια φθονούσε τη Μαρία για τα κάλλη της, που η ίδια δεν είχε, της φέρθηκε έκδηλα εχθρικά. Η Μαρία, μπροστά σε αυτή την υποδοχή, προχώρησε στο κέντρο της ομήγυρης και θαρραλέα, όμως και με παράπονο, φώναξε: «τί σας έκαμα, ωρέ Πενταγιώτες, και με κατατρέχετε;». Αναταραχή και σούσουρο ήταν η απάντηση.

Απογοητευμένη η Μαρία και φοβούμενη ότι θα κατάφθανε η χωροφυλακή να τη συλλάβει και να την οδηγήσει πίσω στη φυλακή, εγκατέλειψε το χωριό και τράπηκε προς τα βουνά της περιοχής όπου περιφερόταν μια μικρή ομάδα «ληστών», φυγόδικων δηλαδή, εναντίον των οποίων εκκρεμούσαν εντάλματα σύλληψης για σοβαρά μάλλον αδικήματα (γι' αυτό και αποκαλούνταν «ντελματζήδες»). Η Μαρία κατέφυγε στον επικεφαλής της ομάδας, στον καπετάνιο και εκείνοι τη δέχτηκαν και την ενέταξαν στη δύναμη της ομάδας. Δεν έμεινε πολύν καιρό εκεί. Ο παπάς της Πενταγιούς ανέβηκε μια μέρα στο βουνό και τη συνάντησε. Της μίλησε με συμπάθεια και με θερμά λόγια της έπλεξε το εγκώμιο, πόσο καλή κοπέλα ήταν πριν από την περιπέτεια της. Τη συγκίνησε και την έπεισε να γυρίσει μαζί του στο χωριό. Κατάφεραν ακόμα να αμνηστεμθεί κι έτσι τέλειωσαν πιο τα βάσανα της. Αργότερα παντρεύτηκε στο πλαϊνό μεγαλοχώρι, το Παλαιοκάτουνο (Κροκύλειο σήμερα), το χήρο Κωνσταντίνο Αρμάο που είχε από τον προηγούμενο γάμο του τέσσερα παιδιά. Η Μαρία τα ανάθρεψε, τα μόρφωσε και τους έδωσε σωστές αρχές. Πέθανε τιμημένη το 1885, σε ηλικία 64 ετών.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 «ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΣ»

πηγή: http://www.martino.gr

Η Μαρία η Πενταγιώτισσα

Η Μαρία η Πενταγιώτισσα, ή Μαρίτσα Πενταγιώτισσα ήταν μια θρυλική για την ομορφιά της Ελληνίδα αφενός, και για τα ερωτικά της σκάνδαλα αφετέρου, που έδρασε την εποχή της βασιλείας του Όθωνα στην ορεινή Φωκίδα. Το πραγματικό της όνομα παρέμεινε άγνωστο, και από την ίδια που πιθανότερα να εγκατέλειψε τους οικείους της. Το όνομα Πενταγιώτισσα το όφειλε στον τόπο καταγωγής της, από το χωριό Πενταγιοί. Η ιστορία της αποτέλεσε πηγή έμπνευσης θεατρικών έργων, κινηματογραφικών ταινιών αλλά και ποιημάτων.

 

 
Η ιστορία της Μαρίας Πενταγιώτισσας
 

Η Μαρία Πενταγιώτισσα φέρεται να γεννήθηκε το 1821. Από τα νεανικά της χρόνια διασώθηκαν μόνο διάφορες παραδόσεις και θρύλοι. Ο πατέρας της λέγεται πως ήταν γραμματοδιδάσκαλος, εξ ου και ο χαρακτηρισμός της σε δημοτικό τραγούδι "μωρή δασκαλοπούλα". Υπήρξε ιδιαίτερα όμορφη και δυναμική γυναίκα για τα δεδομένα της εποχής της. Αυτό όμως που εξόργησε την συντηρητική κοινωνία του χωριού της ήταν η ερωτομανής διαγωγή της που έφθασε σε τέτοιο βαθμό οι πολυάριθμοι εραστές της να περιέλθουν σε μεταξύ τους διαμάχες και συγκρούσεις ακόμα και με τραυματισμούς από ζηλοτυπία. Εξ ου και το δημοτικό άσμα της εποχής:

"Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρια
και στης Μαρίτσας την ποδιά σφάζονται παληκάρια
Μαρίτσα Πενταγιώτισσα, μωρή δασκαλοπούλα, εσύ τα ΄καμες ούλα!".

Τελικά από τις συνεχείς παράνομες σχέσεις της ακολούθησε και ένα δράμα. Όταν αποκαλύφθηκε ο μυστικός έρωτάς της με έναν νέο του χωριού, τον Δημήτρη Τουρκάκη, την έφερε σε σύγκρουση με τον αδερφός της που της άσκησε μεγάλη πίεση να σταματήσει τις σχέσεις αυτές που είχε ξεσηκώσει όχι μόνο το χωριό αλλά και τα γύρω χωριά. Το αποτέλεσμα ήταν να δολοφονηθεί ο αδερφός της από τον Δημήτρη Τουρκάκη, θεωρούμενη η ίδια ηθική αυτουργός. Τότε απόσπασμα της χωροφυλακής την συνέλαβε σε γύρω βουνά που είχε καταφύγει και την οδήγησαν στο Κακουργιοδικείο του Μεσολογγίου όπου δικάστηκε μαζί με τον δράστη. Τελικά όμως αθωώθηκε από καθαρή μεροληψία των ενόρκων "θελχθέντων από την ωραιότητά της", ή κατά άλλο θρύλο από πίεση που άσκησε γιος ενός των ενόρκων που υπήρξε εραστής της Μαρίτσας, προ του φόβου αποκάλυψης, ή κατ΄ άλλο θρύλο από πίεση που άσκησαν δύο χωροφύλακες ομοίως.

Τέλος μετά και τη θανατική καταδίκη του μοναδικού προστάτη της πλέον και του χαμού του αδελφού της, παντρεύτηκε τον χήρο Κωνσταντίνο Αρμάο στο διπλανό χωριό Παλαιοκάτουνο (Κροκύλειο), του ανέθρεψε και μόρφωσε τα 4 παιδιά του που είχε από τον προηγούμενο γάμο, τους έδωσε σωστές αρχές και πέθανε το 1885, σε ηλικία 64 ετών. 

Ο θρύλος της Μαρίας Πενταγιώτισσας στην τέχνη
 

Η ιστορία της έγινε ζωντανός θρύλος και έφτασε μέχρι τα πέρατα του κόσμου. Η περίπτωση της θρυλικής Μαρίας Πενταγιώτισσας απασχόλησε όλα τα είδη του λόγου (θέατρο, επιθεώρηση, ποίηση, κινηματογράφο, μουσική, σάτιρα) και στο όνομά της λειτούργησαν εφημερίδες και συστήθηκαν εξωραϊστικοί Σύλλογοι. Με το όνομα της Μαρίας Πενταγιώτισσας ο Εθνικός Ποιητής Κωστής Παλαμάς δημοσίευσε, το 1890, στη συλλογή "Τα μάτια της ψυχής μου" πολύστιχο ποίημα στο οποίο ύμνησε τα χαρίσματά της και εμμέσως παρομοίασε τα κάλη και τις χάρες των ωραίων γυναικών με αυτά της Μαρίας. Το ποίημα αυτό αφιέρωσε στον Ανδρέα Καρκαβίτσα. Αλλά και ο Παύλος Νιρβάνας, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας και ο Δ. Καμπούρογλου ασχολήθηκαν μ΄ αυτήν κατά τη γεροντική της ηλικία.
Όταν ο Αχιλλέας Μαδράς επισκέφθηκε πολύ αργότερα, το 1928, το χωριό της Μαρίτσας Πενταγιώτισσας προκειμένου να συλλέξει στοιχεία από τη ζωή της για το γύρισμα της ομώνυμης ταινίας, η κοινωνία εκεί φάνηκε πολύ κλειστή και λίγα στοιχεία έδιναν για την αποκαλούμενη "λησταρχίνα". Τελικά στη ταινία η Μαρίτσα φέρεται να είχε καταφύγει περί το τέλος της ζωής της σε μοναστήρι όπου και πέθανε.

 
Οι ταινίες με θέμα την ζωή της Μαρίας της Πενταγιώτισσας ήταν:
Μαρία Πενταγιώτισσα (1928) του Αχιλλέα Μαδρά
Μαρία Πενταγιώτισσα (1957) του Κώστα Αδρίτσου με πρωταγωνίστρια την Αλίκη Βουγιουλάκη
Κόρη της Πενταγιώτισσας: (1967) του Ιωάννη Τέμπου

Οι θεατρικές παραστάσεις εμπνευσμένες από την ιστορία της Μαρίας της Πενταγιώτισσας:
Μαρία Πενταγιώτισσα, του Μποστ

Πηγή: http://www.pentagiou.gr

Το ξεροβούνι

Κείμενο: Δημήτρη Ι. Καραστάθη από το τεύχος 97 της εφημερίδας Πενταγιώτικοι Στοχασμοί

Φωτογραφία: Βαγγέλη Γ. Γραββάνη, Αύγουστος 2014 

 

Το ξεροβούνι από τον Άγ. Νικόλαο, κάτω δεξιά το Κροκύλειο

Η Μαρία Πενταγιώτισσα του Μποστ περιοδεύει στην Ελλάδα

Το αγαπημένο έργο του Μποστ «Μαρία Πενταγιώτισσα» παρουσιάζεται φέτος το καλοκαίρι σε περιοδεία με τον Γιάννη Μποσταντζόγλου να ερμηνεύει τη θρυλική Μαρία από τους Πενταγιούς και για πρώτη φορά να παίζει και να σκηνοθετεί σε έργο του πατέρα του. 

Το έργο παρουσιάζει την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της Ελλάδας τα τελευταία 50 χρόνια, με τη ματιά και το προσωπικό χιούμορ του Μποστ, αποτυπωμένο χαρακτηριστικά στα κείμενα του, γραμμένα σε ομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο, αλλά και στα μοναδικά σκίτσα με τις γνωστές ανορθογραφίες που δημοσιεύονταν στον τύπο της εποχής του.  

Η Μαρία Πενταγιώτισσα είναι ένα δραματικό ειδύλλιο και ταυτόχρονα μια ξεκαρδιστική σουρεαλιστική κωμωδία, μία λαϊκή όπερα. Εξιστορεί την ζωή της Μαρίας, της κοπέλας, της γυναίκας, της ερωμένης, της φεμινίστριας και κυρίως της όμορφης καθώς… «και στης Μαρίας την ποδιά σφάζονται παληκάρια…».

Η παράσταση θα ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα και στη συνέχεια στην Κύπρο.

Οι συντελεστές:
Σκηνοθεσία: Γιάννης Μποσταντζόγλου
Μουσική: Γιούρι Στούπελ
Χορογραφίες: Άννα Αθανασιάδη
Σκηνικά: Παναγιώτης Μανίκας
Επιμέλεια κοστουμιών: Δέσποινα Βολίδη

Παίζουν οι ηθοποιοί:
Γιάννης Μποσταντζόγλου  – Θανάσης  Βισκαδουράκης
Δήμητρα Παπαδήμα - Κώστας Φλωκατούλας
Περικλής Αλμπάνης - Πέτρος Πέτρου
Μάριος Λεωνίδου – Κωνσταντίνος Πασσάς
Γιώργος Ματαράγκας και ο Πέτρος Ξεκούκης
Πηγή: http://www.culturenow.gr

Οι μέχρι στιγμής προγραμματισμένες παραστάσεις είναι οι έξης:
 

9                ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΣΕΡΡΕΣ

10              ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΒΕΡΡΟΙΑ

11              ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΔΙΟΝ

12              ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΜΟΥΔΑΝΙΑ

14              ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΒΟΛΟ

15              ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΛΑΡΙΣΣΑ

16              ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΓΡΕΒΕΝΑ

17              ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΓΙΑΝΝΕΝΑ

18              ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΚΕΡΚΥΡΑ

19              ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΑΡΤΑ

22 ΕΩΣ 25 ΙΟΥΛΙΟΥ ...ΚΡΗΤΗ

 3      ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ    ΚΟΜΟΤΗΝΗ

4      ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ    ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ

5      ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ    ΞΑΝΘΗ

6      ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ    ΘΑΣΟΣ

13    ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ     ΠΑΤΡΑ

15   ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ     ΝΕΜΕΑ

16   ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ     ΚΑΛΑΜΑΤΑ

19   ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ     ΑΡΓΟΣ

20   ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ     ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟ

21   ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ    ΖΑΚΥΝΘΟΣ

ΟΙ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΣΤΙΣ 21.15...

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ...10 ΕΥΡΩ{ΦΟΙΤΗΤΙΚΑ,ΑΝΕΡΓΟΙ},14 ΕΥΡΩ{ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΣΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ},18 ΕΥΡΩ ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ

Πηγή:  kulturosupa.gr 

Επειδή δεν βρήκαμε κάποιο διαφημιστικό βίντεο της παράστασης, ανατρέξαμε σε αποσπάσματα από μία παλαιότερη διασκευή, που ανέβηκε το καλοκαίρι του 2005 από την Θεατρική Συντροφιά του Μορφωτικού Πολιτιστικού συλλόγου Λουτρακίου: